[column] Lokaal voor de bühne

‘Koop lokaal’. Het is een oproep, die we sinds het begin van de coronacrisis regelmatig voorbij hebben zien komen. Er is ook een website kooplokaal.nl. De naam betreft een afkorting: Kleine Onafhankelijke Ondernemers Promotie Lokaal. Het is een initiatief van de stichting Qredits, een kredietverstrekker, die startende en bestaande ondernemers in het midden- en kleinbedrijf helpt met onder andere micro- en MKB-krediet. Op de website lezen we, dat ‘… lokaal ondernemerschap de spil is van de economie in Nederland. Met de komst van de grote ketens is het in sommige plaatsen zwaar voor de ondernemers, die het straatbeeld vullen. Helemaal nu de coronacrisis ondernemers hard raakt.’ Waarvan akte. Ondertussen opent over een paar weken in het dorp waar ik woon, Jumbo z’n eerste supermarkt. Pál tegenover Albert Heijn. Het is de zoveelste supermarkt in mijn woonplaats, naast een Lidl, Vomar, DekaMarkt, Nettorama, Ekoplaza en nog twee Albert Heijns. En nu dus ook nog een Jumbo. Wát ’n verrijking!

Lokaal
Lokale winkeliers, wie zijn dat anno heden? En wat is dat eigenlijk: ‘lokaal’? Een ‘Slagerij J. van der Ven’ uit ‘Het Dorp’ van Wim Sonneveld is meestal nog wel te vinden in het huidige straatbeeld. Maar noemt zich nu waarschijnlijk ‘butcher’. Of ‘vleesatelier’. Ook de bakker, inmiddels vaak aangesloten bij een keten, is er nog. Deze bakker werd in de jaren zeventig ‘warm’ en pleegt zich tegenwoordig – met het gezellige Franse bakkertje als voorbeeld – ‘boulanger’ te noemen. Ter benadrukking van de ambachtelijkheid. Natuurlijk, er zijn nog groentejuweliers, kaasspeciaalzaken en met de komst van de Russische(!) zuivelketen VKUS maakt zelfs de – moderne – melkboer z’n rentree. Maar toch…

Dichtbij
Wat echt verdwenen is, zijn de lokale kruidenierswinkels, zuivelhandels, groenteboeren, drogisten, slijterijen… Loop eens door een oude wijk in een gemiddelde Nederlandse stad en je ziet nog overal de contouren van verdwenen winkels. De deur op de hoek van het woonblok. De grote ramen, ooit fungerend als etalage. Op deze plekken, die nu vaak zijn ingenomen door nagelstudio’s, Thaise massagesalons of kleine dienstverleners als reclamestudio’s of sociaal advocaten, zaten ooit de winkels, die écht lokaal waren. In de buurt dus. Het winkelbestand in zo’n buurt was recht evenredig met het aantal inwoners. Dicht bewoonde volkswijken kenden een grote winkeldichtheid: kruideniers, bakkers, melk- en groenteboeren, slagers. Vaak ook nog eens opgesplitst naar specialiteit. Naast de varkens- en runderslager ook nog eens de paardenslager. De winkels waren veelal klein van omvang en zowel de eigenaar – meestal de man – als zijn echtgenote waren werkzaam in de zaak. Zelfs de kinderen verrichtten hand- en spandiensten, zoals het rondbrengen van de bestelde boodschappen. Met al deze papa- en mamawinkels, waar klant en eigenaar elkaar met naam en toenaam kenden, was de verbondenheid met de buurt en de inwoners daarvan groot. Winkel en klant waren werkelijk dichtbij. Dichtbij, zowel qua locatie als qua onderlinge saamhorigheid.

Bühne
De opkomst van de supermarkten in de jaren zestig slokte in een paar decennia de nering van al die speciaalzaakjes op. Grote supermarkten, die zich het liefst in moderne buitenwijken vestigden met lekker veel parkeerruimte en die vooral niet geassocieerd wilden worden met het begrip ‘buurt’ of – nog erger – ‘buurtsuper’. De woorden ‘dichtbij’ en ‘lokaal’ hebben daarmee in de supermarktwereld een heel eigen, eendimensionale betekenis gekregen: van Hollandse bodem. Maar in de betekenis van ‘dicht bij de klant’ is het toch nog veelal: lokaal voor de bühne.

Charles Borremans
Strategy Director Retail bij GUC Agency (becoming iO)

(beeld: Erik Scheel / Pexels)

Over Slagerij J. van der Ven en het van de lot van de kleine neringhouder: zie de vitrine hieronder.