[verkiezingen] Kunnen consumenten na maart 2018 altijd winkelen?

Ook vindt Detailhandel Nederland dat er naast koopzondagen, afspraken moeten worden gemaakt over de openingstijden op andere momenten, denk aan feestdagen die genoemd zijn in de Winkeltijdenwet. In totaal zijn 127 verkiezingsprogramma’s gelezen van 24 gemeenten. Het gaat om de grote steden en provinciehoofdsteden waar op 21 maart 2018 verkiezingen zijn. Daarnaast is gekeken naar 12 gemeenten die nog weinig of geen koopzondagen hadden bij de laatste verkiezingen. Dat zijn over het algemeen kleinere plaatsen, maar soms betreft het toch ook nog verrassend grote gemeenten met meer dan 100.000 inwoners.

G4 en provinciehoofdsteden:
1. Amsterdam
2. Arnhem
3. Assen
4. Den Bosch
5. Den Haag
6. Haarlem
7. Lelystad
8. Maastricht
9. Middelburg
10. Rotterdam
11. Utrecht
12. Zwolle

Gemeenten met een beperkt aantal koopzondagen
1. Smallingerland
2. Emmen
3. Kampen
4. Hardenberg
5. Dalfsen
6. Ede
7. Harderwijk
8. Huizen
9. Alphen a/d Rijn
10. Katwijk
11. Papendrecht
12. Veenendaal

• G4 EN PROVINCIEHOOFSTEDEN
Amsterdam
In Amsterdam zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: D66, GroenLinks, PvdA, SP en VVD.
Het is duidelijk te zien dat in Amsterdam de winkeltijden al goed geregeld zijn. In de hoofdstad kunnen consumenten 7 dagen per week terecht in de winkels. Ook de zon- en feestdagen zijn zo goed als volledig vrijgegeven. Alleen de nachtelijke uren van 22:00 – 6:00 uur zijn dat niet. Daarom besteden partijen er geen aandacht aan.

Assen
In Assen zijn de verkiezingsprogramma’s van de vijf volgende partijen geanalyseerd: PvdA, D66, CU, SP en Stadspartij PLOP. Alleen CU maakt een opmerking over de openingstijden. Zij vindt dat ondernemers niet gedwongen mogen worden om hun winkel op zondag te openen. D66, PLOP, PvdA en SP zeggen er niets over. Dat komt doordat de Assense koopzondagenregeling ruim is.

Arnhem
In Arnhem zijn de verkiezingsprogramma’s van zeven volgende partijen geanalyseerd: Arnhem Centraal, CDA, D66, GroenLinks, PvdA, SP en VVD.
2 van de 7 partijen willen meer mogelijkheden om open te kunnen gaan. 1 partij wil meer gezamenlijke openingstijden binnen de huidige mogelijkheden. De andere besteden er geen aandacht aan.
D66 wil zo veel mogelijk koopzondagen. De lokale partij Arnhem Centraal wil ook de openingstijden verruimen. Het CDA wil met winkeliers draagvlak zoeken om op de donderdag-, vrijdag- en zaterdagavonden de winkels langer open te houden. Dit in combinatie met een gunstig parkeertarief.
Net als in veel andere (middelgrote) steden zijn de openingstijden in Arnhem al redelijk ruim. Elke zondag mogen de winkels open.

Den Bosch
In Den Bosch zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: Bosch Belang, CDA, D66, PvdA en VVD.
2 van de 5 partijen willen maximale vrijheid. 1 wil de huidige mogelijkheden optimaliseren. De andere partijen zeggen er niets over.
Het CDA ziet veel ‘stille’ en hele drukke uren en wil de winkeltijden daarop afstemmen. Winkels kunnen volgens die partij op alle weekdagen open zijn tot 19.00 uur en op zaterdag tot 20.00 uur. VVD vindt dat ondernemers zelf heel goed kunnen bepalen wanneer hun winkel open of dicht gaat. Daar hebben ze geen gemeentebestuur voor nodig. Zij moeten dan ook zelf kunnen kiezen of zij op bijvoorbeeld zondag open willen zijn. D66 denkt er net zo over: Retailondernemers moeten de ruimte hebben zich aan te kunnen passen aan veranderende voorkeuren van consumenten, ook wat betreft winkeltijden.

Den Haag
In Den Haag zijn de verkiezingsprogramma’s van zeven volgende partijen geanalyseerd: D66, PvdA, Haagse Stadspartij, Groep De Mos, VVD en CDA.
Geen enkele van deze partijen heeft de openingstijden in haar programma opgenomen. Den Haag heeft reeds een ruime ontheffing van de nationale Winkeltijdenwet. 7 dagen per week kunnen consumenten terecht in de winkels.

Haarlem
In Haarlem zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: PvdA, CDA, Ouderenpartij Haarlem, VVD en D66. Haarlem heeft een ruim Koopzondagenbeleid. Alle winkels mogen op zondag open van 12.00 tot 18.00 uur.
3 van de 5 partijen geeft aandacht aan de openingstijden. 2 kiezen voor maximale vrijheid, 1 wil de huidige situatie handhaven.
CDA wil de zondagsopening van winkels en de openingstijden van supermarkten niet verder verruimen. Deze partij denkt dat een te ruime openstelling nadelig is voor kleine middenstanders. D66 wil juist dat de gemeente niet langer hardnekkig vasthoudt aan zondagsrust. Dit geldt ook voor VVD.

Lelystad
In Lelystad zijn de verkiezingsprogramma’s van zes volgende partijen geanalyseerd: PvdA, GroenLinks, Inwonerspartij, D66, VVD en Leefbaar Lelystad.
De winkeltijden zijn zeer ruim. Het is toegestaan om op zon- en feestdagen de winkel geopend te hebben van 10:00 uur tot 22:00. Een winkelier die verder wil gaan, kan hiervoor ontheffing aanvragen. Daarom wordt er vrijwel geen aandacht meer aan besteed in de verkiezingsprogramma’s. D66 wil nog wel een verdere verruiming van de openingstijden.

Maastricht
In Maastricht zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: PvdA, CDA, SeniorenPartij, SP en D66.
Geen van deze partijen maakt werk van de koopzondag. Dat is omdat er reeds een ruim beleid is met een gemeentebrede vrijstelling op zon- en aangewezen feestdagen tussen 12.00 en 18.00 uur. Daarnaast kunnen ontheffingen worden aangevraagd en zijn er vrijstellingen voor specifieke situaties of winkels.

Middelburg
In Middelburg zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: CDA, Lokale Partij Middelburg, PvdA, SGP en VVD. Twee van de vijf partijen nemen een standpunt in over de Koopzondag. SGP is tegen verruiming; VVD juist voor. SGP wil de zondagsrust handhaven en bescherming van winkeliers die in de problemen komen door winkelopenstelling op zondag. VVD wil juist wel verruiming van de openingstijden. Lokale Partij Middelburg biedt onder meer in het centrum de optie om elke zondag open te gaan. In andere gebieden is minder ruimte gegeven aan de koopzondagen.

Rotterdam
In Rotterdam zijn de verkiezingsprogramma’s van vijf volgende partijen geanalyseerd: PvdA, Leefbaar Rotterdam, SP, VVD en D66.
Rotterdam heeft zeer ruime winkeltijden. Daarom komt het onderwerp nauwelijks aan bod. D66 laat wel op voorhand weten de huidige Winkeltijdenwet te willen vernieuwen, zodat winkels in de avond langer open kunnen, te weten tot 23:00, alsmede op de zondagochtend.

Utrecht
In Utrecht zijn de verkiezingsprogramma’s van zes volgende partijen geanalyseerd: PvdA, Stadsbelang Utrecht, D66, VVD, GroenLinks en CDA. Alleen CDA heeft aandacht voor de koopzondag. Deze partij wil tegen de trend in het aantal koopzondagen terugdringen.

Zwolle
In Zwolle zijn de verkiezingsprogramma’s van zes volgende partijen geanalyseerd: ChristenUnie, VVD, D66, PvdA, CDA en Swoll Wacht. Zwolle onderscheidt zich negatief ten opzichte van andere middelgrote steden, doordat het weinig koopzondagen toelaat. Het is voor veel partijen dan ook een belangrijke inzet van de verkiezingen.
4 partijen willen hoe dan ook een fikse verruiming van de openingstijden. Het CDA pleit ook voor winkeltijdenflexibilisering, mits de winkels pas na 12.00 uur open kunnen gaan. ChristenUnie zet nog wel in op zondagsrust al lijkt zij ook niet per se tegen een verruiming.

• ONTWIKKELING IN GEMEENTEN MET BEPERKTE OPENINGSTIJDEN
Alphen a/d Rijn
Van deze middelgrote gemeente zijn vijf partijen gescand op winkeltijden: CDA, GL, Nieuw elan, PvdA en VVD. De openingstijden zijn afgelopen raadsperiode zeer ruim geworden. CDA zegt niet mee te werken aan nog ruimere openingstijden op de zondag; vanaf 12.00 uur is de limiet. VVD wil de winkeltijdenverordening helemaal vrijgeven. GL, Nieuw Elan, PvdA zeggen er niets over.

Dalfsen
In deze gemeente zijn de verkiezingsprogramma’s van de volgende 5 partijen gelezen: Gemeentebelangen, CDA, CU, PvdA en D66.
Nu zijn er nauwelijks mogelijkheden om open te gaan, maar deze gemeente gaat waarschijnlijk om. D66 vindt dat het mogelijk moet zijn dat winkels open zijn op het moment dat klanten en winkeliers daar behoefte aan hebben. CDA wil maatwerk in de kernen met betrekking tot de zondagsopenstelling. Als naast de kern Lemelerveld behoefte is aan een zondag openstelling, dan staat Gemeentebelangen daar niet afwijzend tegenover. CU wil geen (verruiming van) zondagsopenstelling van winkels. PvdA neemt in haar programma geen standpunt in.

Ede
Hier zijn 5 partijprogramma’s bestudeerd, te weten: CDA, CU, SGP, Gemeentebelangen en VVD.
In deze middelgrote stad wordt – na een referendum in 2015 - in het centrum een koopzondag toegestaan. In de omliggende dorpen echter niet. Gemeentebelangen is voor flexibele openingstijden. Als een ondernemer buiten het centrum brood ziet in de zondagsopening moet de gemeente dat faciliteren. De VVD denkt er net zo over. CDA is tegen openstelling van winkels op zondag, maar benoemt terugdraaien niet als inzet. CU lijkt milder en wil niet de mogelijkheden voor de zondagsopenstelling niet verder verruimen. SGP pleit voor zondagssluiting.

Emmen
In Emmen zijn de verkiezingsprogramma’s van zes volgende partijen geanalyseerd: Wakker Emmen, PvdA, CDA, D66, VVD en ChristenUnie. Emmen heeft een beperkt Koopzondagenbeleid. Supermarkten en toeristische winkels kunnen altijd open. Andere winkels zijn afhankelijk van het overleg met het college. 2 van de 6 willen maximale vrijheid voor de winkeliers. 1 partij wil geen verruiming. De andere spreken zich er niet over uit in hun programma’s.
D66 vindt dat ondernemers zelf moeten kunnen bepalen wanneer ze open willen gaan en wil dan ook de openingstijden vrijgeven. Ook VVD denkt er zo over: ondernemers bepalen zelf of zij op zondag open willen; bij voorkeur op basis van gezamenlijke afspraken. ChristenUnie daarentegen blijft zich verzetten tegen uitbreiding van het aantal koopzondagen, maar laat wel ruimte voor onderhandeling. Ook wil die partij geen verplichte zondagsopenstelling. Ondernemers mogen niet contractueel verplicht worden om op zondag te openen.

Hardenberg
In deze gemeente zijn de verkiezingsprogramma’s van de volgende 5 partijen onder de loep genomen: CDA, CU, VVD, PvdA en Op Koers Nu. Er kan nu nog vrijwel niets qua koopzondagen. De plaatselijke VVD is helder: De winkeltijdenwet moet de mogelijkheid bieden om winkeltijden flexibel in te richten zodat ondernemers zelf kunnen kiezen of zij op bijvoorbeeld zondag open willen zijn. Op Koers Nu is voor verruiming en wil dit per kern afzonderlijk regelen. CDA denkt in dezelfde richting wil waar het passend is winkeltijden verruimen, door per dorpskern besluiten te nemen. PvdA
spreekt zich niet uit. CU is niet voor winkelopenstelling op zondag. Dit suggereert enige onderhandelingsruimte, want men is ook niet uitgesproken tegen.

Harderwijk
In Harderwijk zijn de verkiezingsprogramma’s van CU, CDA, Stadspartij Harderwijk Anders, PvdA en VVD bekeken.
In deze gemeente zijn geen koopzondagen voor de winkelgebieden, m.u.v. een enkel toeristische plek. Wel is voor het eerst en bij uitzondering de koopzondag toegestaan op de zondag voor Sinterklaas en Kerst van 2017. Dat zal na 21 maart geen uitzondering meer zijn. PvdA, de Stadspartij en VVD willen koopzondagen invoeren. CDA spreekt zich niet langer uit tegen de invoering van een koopzondag. CU wil liever geen koopzondag maar maakt het onder voorwaarden wel bespreekbaar: bijvoorbeeld dat indien de koopzondag toch in Harderwijk wordt ingevoerd, dit voor een beperkt aantal zondagen moet gelden.
Huizen
In deze gemeente aan het Gooimeer (ooit de Zuiderzee) zijn de standpunten van CDA, D66, Dorpsbelangen, PvdA en VVD gelezen.
Huizen is de enige gemeente in Noord-Holland die geen ruimhartig winkeltijdenbeleid voert. Dat zal na de verkiezingen niet meer het geval zijn. VVD, PvdA en D66 willen de zondag vrijgeven. CDA en Dorpsbelangen willen beperkt een koopzondag toestaan.

Kampen
In de Zuiderzeestad zijn de volgende programma’s bekeken: CU, CDA, SGP en VVD. In Kampen mag nu vrijwel niets qua koopzondagen. Of er verruiming van openingstijden mogelijk wordt is sterk afhankelijk van de stembusuitslag en de collegevorming.
Voor VVD is openstelling van winkels op zondag bespreekbaar. CDA neemt in zijn programma geen standpunt in. De mogelijkheden voor zondagsopenstelling van winkels worden als het aan CU ligt niet verruimd. SGP wil nog verder gaan en winkels zelfs niet toestaan te openen tijdens evenementen.

Katwijk
In deze kustplaats zijn CDA, CU, Hart voor Katwijk, SGP en VVD meegenomen.
De kustplaats is een uitzondering in de wijde regio. Er is nauwelijks ruimte voor koopzondagen. Het CDA is geen voorstander van openstelling van winkels op zondagen. SGP en CU zijn tegen. VVD en Hart voor Katwijk zijn voor vrije openingstijden.

Papendrecht
Van deze gemeente zijn 5 programma’s beoordeeld: CDA, CU, D66, Papendrechts Algemeen Belang en VVD. In de raadsperiode zijn 2 koopzondagen per maand ingevoerd. CDA blijft tegen de koopzondag en wil deze dan ook afschaffen. Net als CU. D66 en VVD zijn juist voor uitbreiding van de zondagsopenstelling. PAB neemt geen standpunt in.

Smallingerland
In Smallingerland zijn de verkiezingsprogramma’s van de vijf volgende partijen geanalyseerd: PvdA, CDA, CU, Eerste Lokale Partij, Smallingerlands Belang. Deze naar Friese maatstaf grote gemeente staat nog geen koopzondagen toe. Het onderwerp staat daar inmiddels wel heel hoog op de agenda. Uit een peiling blijkt dat 80% van de inwoners een koopzondag willen; net als vele ondernemers. ELP is voor het vrijgeven van de winkeltijden. PvdA vindt het voor de aantrekkelijkheid een must dat de winkels op zondag geopend kunnen zijn. Smallingerlands Belang wil vrije winkeltijden, dus ook koopzondag, vanwege de werkgelegenheid. CDA zet de deur inmiddels op een kier: het wil in overleg met de winkeliersvereniging een proef met de koopzondag opstarten. CU is tegen een zondagsopenstelling van de winkels.

Veenendaal
In deze Utrechtse gemeente zijn 5 partijen gescand: CU, D66, Pro Veenendaal, SGP en VVD. Er zijn nu beperkt mogelijkheden om open te gaan op zondagen. Maar ook in deze gemeente gaat de koopzondag terrein winnen. CU en SGP zijn nog tegen de koopzondag, maar voor de lokale partij, D66 en VVD staat op zondag winkelen of boodschappen doen iedereen vrij. CDA hoort net niet bij de 5 grootste, maar vervult wel een sleutelrol. Voor deze partij is de koopzondag wel bespreekbaar geworden.

Conclusies uit het onderzoek

• WINKELTIJDEN NOG NIET OVERAL GOED GEREGELD
In 72 van de 127 programma’s (57%) wordt een standpunt ingenomen over de winkeltijden. Dat lijkt gelet op het belang van ondernemersvrijheid gering, maar dat valt mee. In de meeste gemeenten is immers de koopzondag al vrijgegeven. Dat maakt een standpunt minder
noodzakelijk. Omgekeerd, betekent dat dus dat in veel gemeenten de winkeltijden nog niet optimaal zijn geregeld.

• GROTE MEERDERHEID VAN 65% VOOR VERRUIMING
Van de 72 partijen die iets zeggen over de winkeltijden, spreken zich 49 uit voor verruiming. 3 zijn neutraal en 20 zijn uitdrukkelijk tegen. Praktisch alleen de christelijke partijen (vooral ChristenUnie/SGP) zijn tegen. CDA is dat een enkele keer ook, maar die partij is vaker voor dan tegen verruiming. CU is soms ook neutraal of zelfs voorzichtig voorstander van koopzondagen. Het valt op dat deze christelijke partij bij eventuele collegeonderhandelingen niet altijd meer een breekpunt wil maken van winkeltijden.

• GROTE STEUN VOOR VERRUIMEN VAN OPENINGSTIJDEN IN DE GEMEENTEN DIE VOORHEEN NIET OF NAUWELIJKS KOOPZONDAGEN WILDEN TOESTAAN
Een meerderheid van de partijen (33 van de 59 partijen, 56%) wil de openingstijden verruimen. Dat betekent bijvoorbeeld dat heel Noord-Holland straks redelijk ruime tot zo goed als volledige vrije openingstijden heeft. Ook slinkt na de verkiezingen op 21 maart het aantal gemeenten dat eerst nog principieel tegen de koopzondag was. Denk aan plaatsen in Gelderland, en Overijssel.

• D66 EN VVD KAMPIOEN ONDERNEMERSVRIJHEID
De liberalen profileren zich het beste als partijen die openingstijden wil verruimen. Niet alleen maken zij zich sterk voor de koopzondag in gemeenten waar die minder frequent wordt toegestaan, maar ook pleiten zij voor mogelijkheden om op zondagochtend of ’s avonds laat te openen. Zij doen dit in totaal 25 keer, gevolgd door de lokale partijen die 12 keer een standpunt hebben ten gunste van openingstijden.

(PvWK, bron: onderzoek Detailhandel Nederland 21/3/2018)

foto: Simon Launay op Unsplashed