[column] Borremans' visie: Verandering

Professor Rotmans heeft een grote reputatie opgebouwd op het gebied van veranderingen. Hij heeft het vak transitiekunde op de kaart gezet. Volgens de professor is de verandering der dingen, die wij nu meemaken, meer dan een normale transitie. Er is namelijk geen sprake van een tijdperk van verandering, maar van een verandering van een tijdperk. Hij schreef er een boek over: ‘Verandering van Tijdperk, Nederland kantelt’. Het boek verscheen in november 2014 en geeft aan, dat we ons midden in een kantelfase bevinden. Een fase tussen twee tijdperken in: een oud en een nieuw tijdperk. De oude en de nieuwe orde.

Verwarring

Dát onze samenleving in rap tempo verandert is evident. Kijk naar de bevolkingssamenstelling, naar het gebruik van technische middelen, naar geografische verschuivingen, naar begrippen als mobiliteit en flexibiliteit. Onze houding ten aanzien van bezit en eigendom verandert, ons gebruik van energiebronnen, de genderproblematiek. Heilige huisjes gaan (definitief) omver: Zwarte Piet, de Christelijke kerk. Vrolijk Pasen wordt vrolijk voorjaar en de kerstdagen worden feestdagen… Dit alles leidt tot onrust en baart blokkeerfriezen, gele hesjes en een Brexit. Deze verwarring is niet verrassend. In een interview begin 2017 stelt Jan Rotmans, dat zo’n structurele kantelperiode zich kenmerkt ‘… door chaos, turbulentie, onrust, massaontslagen, hoge werkloosheid, afbraak en een toename van conflicten.’ Om daar nog aan toe te voegen ‘… dat de kans groot [is], dat een behoorlijke groep mensen niet meekan met de snelle ontwikkeling en dreigt af te haken.’ ‘Deplorables’ noemde Hillary Clinton deze mensen om daarna definitief de Amerikaanse verkiezingen te verliezen aan Donald Trump, de personificatie van de ‘angry white male’.

Omarming

Brengt deze verandering van een tijdperk alleen maar ellende met zich mee? Zeker niet. In de nieuwe orde staan begrippen als ‘coöperatie’, ‘decentraal’, ‘vraag’, ‘duurzaam’, ‘schoon’, ‘maatwerk’ en ‘gemeenschap’ centraal. Terwijl het in de oude orde nog ging om tegenovergestelde begrippen als ‘exploitatie’, ‘centraal’, ‘aanbod’, ‘fossiel’, ‘vervuilend’, ‘massaproductie’ en ‘individuen’. Je kunt moeite hebben met de snelheid, waarmee veranderingen worden doorgevoerd of vraagtekens plaatsen bij het pathos, waarmee de noodzakelijkheid van die veranderingen kracht wordt bij gezet, veel van de nieuwe ordeveranderingen worden (uiteindelijk) wél omarmd. Ook door de boze witte mannen.

Verbinding

Opmerkelijk genoeg spelen de retail en de (fabrikanten)merken in dit veranderingsproces een belangrijke rol. In de retail met z’n schappen vol merken is het contact met de consument één op één. Vergroening van het assortiment is daar direct zichtbaar voor de consument. Plastic tasjes zijn in rap tempo uit het Nederlandse straatbeeld aan het verdwijnen. ‘De toekomst is naakt’ is het adagium van cosmeticaketen Lush. Inmiddels is 65% van de vaste collectie van Lush zonder verpakking te koop. En dat percentage wordt alleen maar groter. Met Allerhande Kookt is Albert Heijn op 11 januari begonnen met de bezorging van vers gekookte warme maaltijden. In dezelfde week maakte ook meubelgigant IKEA bekend maaltijden uit de eigen IKEA-keuken aan huis te gaan bezorgen. Is het al lang normaal om bij IKEA een hapje te eten, je kunt erop wachten, dat dit ook bij Albert Heijn gaat gebeuren. In een samenleving, waarin de sociale cohesie steeds meer uit elkaar valt, kunnen supermarkten en andere retailers een bindende rol spelen. Per slot van rekening brengt de maaltijd mensen bij elkaar. De maaltijd als sociaal fenomeen. Kernwoorden uit de nieuwe orde als ‘gemeenschap’, ‘waarde creëren’ en ‘zorg’ passen allemaal in de nieuwe boodschap, die merken en retailers kunnen gaan uitdragen. Doen!