Monitor Freelancers en Media: 'Journalisten doen steeds vaker commerciële klussen'

Dit blijkt uit het onderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2016’, dat in opdracht van de NVJ, NVF, Dupho, Auteursbond-sectie Freelance Journalisten (voorheen FLA), BNO, Lira en Pictoright is gehouden. De Monitor werd ingevuld door 945 journalisten.

De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek is 49 jaar. De overgrote meerderheid heeft een HBO-opleiding of hoger. Ze werken gemiddeld 37 uur per week, waarvan 22 betaalde uren, en hun gemiddeld belastbare inkomen was in 2015 23.500 euro (+2,1% ten opzichte van 2014). In het afgelopen jaar is de orderportefeuille iets toegenomen met voor 4,4 maanden werk, tegenover 4,2 maanden in 2015. Ook zegt 58 procent redelijk tot goed rond te kunnen komen. Toch bedraagt het percentage freelancers dat amper of niet rondkomt een forse 40 procent. Vier op de tien deelnemers is op het inkomen van een partner aangewezen.

Aantal journalistieke ondernemers neemt toe

Er zijn meerdere motieven waarom deelnemers freelancer zijn geworden. Ruim een vijfde zegt dat zij gedwongen zijn te freelancen vanwege ontslag of geen vacatures. Een even groot deel zegt dat zij liever ook in loondienst werken. Een derde noemt het ondernemerschap als belangrijkste motief om freelancer te zijn (33% in 2016 tegenover 30% in 2015). Dat betekent dat in het afgelopen jaar iets meer freelancers uit overtuiging ondernemer zijn.

Tarieven onder druk

Per opdracht werd in 2016 rond de 590 euro betaald. Dat was in 2014 560 en in 2015 bijna 550 euro per opdracht. De betaling per foto van gemiddeld 67 euro is nauwelijks veranderd ten opzichte van 2015, terwijl er in 2014 nog 79 per foto werd betaald. Het gemiddelde uurtarief lag in 2016 iets lager: 58 euro, in 2014 en 2015 lag dit gemiddeld op 59 euro per uur. Uit deze cijfers zou je kunnen concluderen dat je in 2016 beter af was met een opdrachttarief dan met een uurtarief. Dan is het nog altijd de vraag of het uurtarief voor die opdracht ook hoger uitvalt.  

Freelancers die uit ondernemerschap freelancer zijn, doen het beter dan degenen die zich gedwongen freelancer voelen; het uurtarief van de ondernemende freelancer is met 68 euro gemiddeld 12 euro hoger. Ook de verschillen tussen leeftijdsgroepen is beduidend. De groep freelancers tot 35 jaar moest in 2016 fors inleveren en ontving een uurtarief van 36 euro (44 euro in 2015, -18%). De groep van middelbare leeftijd kreeg rond de 62 euro per uur en 55-plussers ontvingen 66 euro per uur

Journalistiek werk neemt af

Het zal voor veel freelancers geen grote verrassing zijn, maar het aandeel journalistiek werk neemt af, zo blijkt uit de Monitor. Meer freelancers werken voor niet-mediabedrijven, gevolgd door vak- en publiekstijdschriften, landelijke omroepen en dagbladen, andere gedrukte media, overheden, regionale omroepen en dagbladen, PR-bureaus, internetorganisaties, opinieweekbladen, en lokale omroepen en huis-aan-huisbladen. Freelancers doen er dus goed aan om de risico’s te spreiden en niet alleen in te zetten op de schrijvende journalistiek of fotojournalistiek, want hier dalen de tarieven.

De groep schrijvende freelance journalisten ging er in 2016 op achteruit en ontving een uurtarief van 44 euro (was 52 euro, -15%), terwijl tekstschrijvers erop vooruit gingen van 53 naar 56 euro per uur. Degenen die journalistiek schrijven en algemeen schrijven combineren, zakten ook van 53 naar 51 euro per uur. Bij de fotografen is eenzelfde beweging te zien: het uurtarief van fotojournalisten zakte van 53 naar 44 euro per uur (-17%) en het tarief van fotografen steeg van 70 naar 78 euro per uur (+11%).

Verschillen per mediatitel

In algemene zin kun je beter werken voor opinie- en publieksbladen dan voor de meeste dagbladen en huis-aan-huisbladen. Voor wat betreft foto’s betalen de meeste landelijke dagbladen meer dan gemiddeld, terwijl het AD en de regionale en huis-aan-huisbladen per foto minder betalen dan gemiddeld. Libelle, Vrij Nederland en Margriet betalen relatief het meest per opdracht. Minder dan gemiddeld betalen de kranten van de Persgroep, De Telegraaf en de regionale kranten en huis-aan-huisbladen van beide uitgeefbedrijven.

Auteursbond: 'Wat is journalistiek ons waard?'

Petra Wolthuis, voorzitter van de Auteursbond-sectie Freelance Journalisten, een van de initiatiefnemers van dit onderzoek: 'Ik ben blij dat wij samen met andere partijen jaarlijks via de Monitor Freelancers en Media de vinger aan de pols houden wat betreft de omstandigheden waaronder freelance journalisten werken en de financiële vergoeding die ze daarvoor krijgen. Ondanks dat freelancers gemiddeld een heel klein beetje meer verdienen dan het jaar daarvoor is er nog lang geen reden tot vreugde. Freelance journalisten zoeken meer en meer andere bronnen van inkomsten om rond te komen. Dat hoeft niet erg te zijn, maar het is denkbaar dat het soms tot ingewikkelde situaties leidt. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven van een kritisch artikel over een bedrijf waar de journalist ook voor werkt. Uit het onderzoek blijkt dat journalisten voor meer dan de helft van hun tijd geen journalistiek werk maken. Goede journalistiek vergt een grote tijdsinvestering, waarbij de tijd voor research doorgaans niet wordt betaald.'

Wolthuis vraagt zich af: wat is de journalistiek ons waard? 'Uit de antwoorden van de freelancers kun je opmaken dat dit volgens hun opdrachtgevers niet veel is. Daarom organiseren we als sectie Freelance journalisten eind dit jaar een conferentie die gaat over de waarde van de journalistiek.'

Alle onderzoeksresultaten uit de Monitor Freelancers en Media 2016 staan hier.

In het kort

• Gemiddeld werken in 2016 freelancers 37 uur, waarvan 22 uur betaald. 
• Het gemiddeld belastbaar inkomen is €23.500. 
• 40% van de freelancers kan niet tot amper rondkomen. 
• Het uurtarief van jonge freelancers  ligt op €36 euro. 
• Het uurtarief van fotojournalisten zakt van€ 53 naar €44. 
• Voor schrijvende journalisten ligt het uurtarief op gemiddeld €44 (was €52).

Hoorzitting in Tweede Kamer

NVJ, BNO, Auteursbond-sectie Freelance Journalisten, NVF, Dupho, Lira en Pictoright hebben op 26 januari de onderzoeksresultaten tijdens een hoorzitting overhandigd aan Tweede Kamerleden van de grootste politieke partijen. De partijen lieten weten zich te blijven inzetten om collectief onderhandelen voor freelancers mogelijk te maken. Nu wordt dit nog tegengehouden door de Autoriteit Consument en Markt (ACM). In de Tweede Kamer is in juni 2016 een motie met ruime steun aangenomen om dit voor de creatieve sector mogelijk te maken. De SP en de PvdA besteden hieraan aandacht in hun verkiezingsprogramma.