[Interview] Shula Rijxman over maatschappelijke waarde NPO

Hallo Shula. Jullie noemen de rapportage een instrument van verantwoording. Kun je dat toelichten?

De NPO is er voor alle Nederlanders. Als unieke vrijplaats voor onafhankelijke journalistiek en cultuur. Wij willen Nederlanders informeren over de wereld om hen heen, en over elkaar. Met programma’s die Nederland laten zien, onze cultuur, onze geschiedenis en onze taal. Daar leggen we graag verantwoording over af. Wij vinden het belangrijk om te laten zien wat de maatschappelijke waarde is van de publieke omroep. Als publiek gefinancierde organisatie willen wij laten zien wat de Nederlandse samenleving terugkrijgt voor het geld dat zij aan de NPO besteedt. We maakten al in een Terugblik inzichtelijk welke publieke waarde onze programma’s hebben. Hoe dragen onze programma’s bij aan zulke kernwaarden als onafhankelijkheid en betrouwbaarheid. Deze nieuwe rapportage laat zien welke maatschappelijke waarde de NPO toevoegt op terreinen als cultuur, educatie of innovatie.  

Wat zijn de meest opmerkelijke conclusies?

De maatschappelijke waarde van de publieke omroep is soms zo vanzelfsprekend, dat we haar niet eens herkennen. Denk aan onze actuele programma’s die het maatschappelijk debat stimuleren. De onthullingen van Nieuwsuur (NOS/NTR) over de Teevendeal en de Zembla-documentaire (VARA) over de gezondheidsrisico’s van rubberen korrels op kunstgrasvelden, maakten heel wat los in politiek en samenleving. Denk ook aan de waardevolle content voor het onderwijs en aan ons belang voor de creatieve en culturele sector.

Meer dan een derde van het televisieprogrammabudget komt terecht bij externe Nederlandse productiebedrijven. Dus in de creatieve industrie en bij de ontwikkeling van nieuw talent.

Was de rapportage nodig?

Ja. Ik vind het belangrijk dat Nederlanders zo goed mogelijk geïnformeerd worden over wat de publieke omroep voor Nederland doet en betekent. Het hoort bij een moderne organisatie dat je daar zo goed mogelijk over communiceert. En dat je de informatie over je eigen impact en functioneren zo toegankelijk en aantrekkelijk mogelijk presenteert.

Waarom is hij opgesteld? Was daar vraag naar vanuit de overheid of het publiek?

Wij hebben hier zelf het initiatief toe genomen. Omdat we het zelf belangrijk vinden om zo goed mogelijk verantwoording af te leggen over hoe wij onze publieke rol vervullen.

Je stelt in je blog dat je met knellende overheidsregels te maken hebt. Kun je een aantal voorbeelden noemen en hoe ze jullie werk beïnvloeden? Met welke regels hebben jullie te maken en bijvoorbeeld RTL niet?

We moeten voldoen aan strikte regels rondom sponsoring en reclame, het niet bijdragen aan de winst van commerciële partijen, het exploiteren van rechten, het starten van nieuwe kanalen en het soort programma’s dat we mogen maken. En amusement mag nog slechts in beperkte mate, om moeilijk bereikbare groepen te bedienen of om bijvoorbeeld cultuur of educatie op een wat lichtvoetiger wijze te verpakken.

Anders dan bij marktpartijen zijn de beloningen bij ons begrensd. Ieder jaar leggen we onze plannen vast in een begroting en blikken we hierop terug. Elke vijf jaar maken we uitgebreide en gedetailleerde afspraken met het ministerie van OCW en worden daar ook op afgerekend.

Hoe werken de NPO en overheid samen?

Het ministerie van OCW en het Commissariaat voor de Media zijn de twee instanties waar we het meeste mee te maken hebben en die samenwerking gaat prima.

In hoeverre kun je objectief en kritisch blijven zolang je subsidie ontvangt?

De onafhankelijkheid van politiek en commerciële belangen is het wezenskenmerk van de publieke omroep. Daarom is het zo belangrijk dat de politiek op grote afstand staat van het beleid van de publieke omroep. Of het nu gaat om de benoeming van bestuurders of om inhoudelijke keuzes. Dat is iets om te koesteren, zeker als je kijkt in hoeveel landen die onafhankelijkheid onder druk staat en dat is helaas echt geen ver-van-mijn-bed-show meer. Kijk maar naar een EU-lidstaat als Polen waar de publieke omroep is omgevormd tot spreekbuis van de macht. Gelukkig hebben we dat in Nederland een stuk beter geregeld.

Hoe zie jij de toekomst van de NPO?

De publieke omroep is er voor alle Nederlanders. Om ze te informeren over de wereld om hen heen en over elkaar. In tijden van filterbubbles en nepnieuws is het belangrijker dan ooit dat er een onafhankelijk podium is voor het gesprek over wat voor land we willen zijn. Dat gesprek willen wij mogelijk maken. Als drager van de Nederlandse cultuur, taal en identiteit. Ik wil dat de NPO ook in 2025 dé primaire provider is van nieuws, actualiteiten, educatie, kinderprogrammering, cultuur en vermaak.