De Bosatlas: 140 jaar de wereld in kaart

De Universiteitsbibliotheek Utrecht  heeft de 36 vooroorlogse edities van De Bosatlas gedigitaliseerd en er een tentoonstelling van gemaakt.  Em. prof. dr. F.J. Ormeling, die in het verleden het redactieteam van De Bosatlas ondersteunde, beschrijft en analyseert de veranderingen in het kaartbeeld. Deze veranderingen, die met name in de eerste decennia elkaar in rap tempo opvolgen, komen goed tot uiting via een speciale viewer waarmee edities naast elkaar tot in detail zijn te vergelijken. Zo wordt niet alleen duidelijk hoe de wereld veranderde, maar ook hoe de weergave van die wereld door de atlasredacteuren wijzigde. Na de besloten opening op woensdagmiddag 14 juni kan ook het grote publiek een kijkje nemen in de wereld van De Bosatlas via http://bc.library.uu.nl/nl/bosatlassen-de-wereld-beeld-1877-1939

Print én volledig digitaal

Voor het eerst in de lange geschiedenis van De Grote Bosatlas verschijnt er naast een nieuwe ‘traditionele’ printuitgave ook een volledig digitale uitgave van de inmiddels 55^ste editie. Deze wordt tijdens een symposium ter gelegenheid van het 140-jarige bestaan van De Bosatlas op 14 juni officieel gelanceerd. Ook van de 61^ste editie van De Kleine Bosatlas, afgestemd op het VMBO, verschijnt er voor het komende schooljaar een volledig digitale variant. Beide digitale edities zijn exclusief voor het onderwijs en spelen in op het dagelijkse gemak én op een nog betere voorbereiding op het eindexamen.

Geschiedenis

 

 

Met een geschiedenis van 140 jaar valt er veel te vertellen over de veranderingen van De Bosatlas door de jaren heen. Zoals:

•          Bij gebrek aan een goede waterpassing was lange tijd niet duidelijk waar zich het hoogste punt van Nederland bevond. Zo staat in de vroegste edities van De Bosatlas de Ubachsberg ofwel Krikelenberg als hoogste punt aangeduid, met een toen vermoedelijke hoogte van 240 meter. Pas in de twaalfde editie (1896) doemt de Vaalserberg, die voorheen op nog geen 200 meter hoogte werd geschat, met ruim 300 meter in De Bosatlas op.

•          De redacteur van het eerste uur, Pieter Roelf Bos, experimenteerde naar hartenlust met allerlei kleurstellingen. In de zesde editie (1884) maakt hij het helemaal bont en verkeert hij in een ‘rode episode’. Dit leidt tot sterkere contrasten en soms bijna onleesbare kaarten met een onheilspellende kleurstelling. De hoogtetinten zijn nu bruin voor laagland, donkergeel voor heuvelland en bronsgroen voor hoogland.

•          Vanaf de 15^de editie (1902) zijn in De Bosatlas gedetailleerde plattegronden van Rotterdam en Amsterdam opgenomen. Hierdoor is de ruimtelijke ontwikkeling van beide steden prachtig te volgen. Dankzij het frequente verschijnen van nieuwe edities is De Bosatlas hiervoor een betere bron dan de topografische kaart die veel minder vaak ‘ververst’ werd.

•          Vanaf de allereerste editie van De Bosatlas uit 1877 tot en met de 17^de editie uit 1906 staat tussen Ameland en Friesland een verbindingsdam ingetekend. Deze dam overleefde de elementen van de natuur niet en in de latere edities is er dan ook ‘stukgeslagen’ aan toegevoegd.

•          Vanaf de 24^ste editie van De Bosatlas zijn plannen opgenomen voor het gedeeltelijk droogleggen van de Zuiderzee. Die plannen werden nogal eens gewijzigd als gevolg van voortschrijdend inzicht.

•          Rond 1900 beleefde het Nederlandse spoorwegnetwerk zijn hoogtijdagen; de ontwikkeling van dit netwerk, dat in de loop van de 20^ste eeuw veel minder dicht werd, is in De Bosatlas goed te volgen.

•          De exploraties van de poolgebieden zijn te volgen via de wereldkaart in De Bosatlas, met name vanaf ca. 1895.