2017, The Media Strike Back

Een protest groter dan ons land is breaking news. Als zo’n protest niet wordt gemeld in deze roerige tijden, dan stimuleert dat een gedachte die al heel leeft lang bij veel mensen: the media are rigged. Een sentiment dat wordt bevestigd in de al jaren dalende vertrouwenscijfers (zie bronnen als Edelman's Trustbarometer en Gallup).

Dus… how do you strike back? Een paar harde en daardoor hopelijk nuttige observaties om het vertrouwen te herstellen in het komende jaar.

Observatie 1: De media zijn nu democratisch

Toen het internet in opkomst was in de jaren '90, bekeken we haar invloed als door een roze bril. Ook ik en mijn vrienden zagen – niet zelden in een groene waas – haar democratiserende werking de wereld veroveren. Nu in 2017 begint die belofte eindelijk uit te komen.

Wat we toen niet wisten, was dat dit ook negatieve kanten kent. Gedeelde emoties kunnen leiden tot grootschalige en voorheen ongekende samenwerking. Maar we leven ook in tijden van grotere politieke, economische en sociale druk. Dat zorgt voor veel scheldpartijen, meningendiarree en haatvloggers.

De oplossing is tweeledig. De eerste is het omarmen van een nieuw redactioneel uitgangspunt: vraag om bewijs. Daar hebben de schelders geen antwoord op. De beste manier om dit te doen is het hanteren van een oud redactioneel uitgangspunt: blijf objectief. Wie rustig alle feiten blijft uitleggen, wint de discussie altijd.

Observatie 2: De nieuwe scoop is diepgaand research

Denzel Washington riep laatst: 'Of course the media are rigged.' Als een zwarte, liberale Hollywood-acteur hetzelfde gaat roepen als Donald Trump dan moeten we onze oren spitsen. Denzel schetst dat haast tegenwoordig belangrijker is dan inhoud. Iedereen wil de ‘scoop’. Daardoor worden fouten gemaakt op check en wedercheck.

Een prachtig voorbeeld is de moord op Martin Kok. Die ochtend had bijna elk medium letterlijk het woord ‘misdaadverslaggever’ in haar kop gezet. Rechtstreeks gekopieerd uit het persbericht. Behalve RTL, die hem een ‘ex-crimineel’ noemde, wekte men mediabreed de indruk dat iemand van het misdaad journaille was neergeschoten.

Bij nader inzien ging het om een tweevoudig moordenaar – een zware crimineel dus - die toevallig een goed bezocht misdaad blog bij hield. Een grote fout. Je mag verwachten media de echte misdaadverslaggevers niet over één kam scheren met criminelen. Deze overspannen nadruk op het behalen van de scoop is bovendien heel vreemd.

Het is al heel lang een illusie dat je de snelle scoop nog behaalt. Ironisch genoeg is de beste manier om een scoop te krijgen in deze tijd juist diepgaand research doen. Een voorbeeld: De Telegraaf met haar diepgaander KNVB-artikel over de relatie van BTSW met Hans van Breukelen leverde veel credits, applaus en hits op. De inhoud wint het.

Observatie 3: De daad is soms sterker dan het woord

De Zwarte Piet-discussie van dit jaar is een goed voorbeeld van dalend vertrouwen. Mediabreed werd de indruk gewekt dat we deze discussie - over een kinderfeestje wel te verstaan - liever niet gerelativeerd werd. Er werd zoveel aandacht aan besteed, dat het publiek zich ging afvragen of er andere belangen meespeelden.

Feit is dat de koppeling van Sinterklaas aan racisme bijzonder nuttig bleek. Kijk-, lees-, en luistercijfers stegen vrijwel direct. Dat terwijl de discussie in haar kiem een storm in een glas water is: tradities worden nu eenmaal behouden als ze met hun tijd meegaan.

Natuurlijk is het de taak van media om maatschappelijke issues te bespreken. Maar wees eerlijk: in dit geval werd het opgeklopt. Het effect? Uiteindelijk waren het niet de voor- of tegenstanders die kwaad bloed zetten, maar juist de media zelf.

Dit stopte pas toen RTL de Roet Piet introduceerde. De les? De regel stelt dat de pen sterker is dan het zwaard. Maar zoals op elke regel is er altijd een uitzondering. Soms is het beter om de trouw aan jouw medium te bewerkstelligen zonder het woord te hanteren. Maar juist een daad te stellen.  

Observatie 4: Nepnieuws maken en bestrijden wij zelf   

Sociale media stimuleren actief het aanmaken van een persoonlijke nieuwsstroom. Het heet zelfs letterlijk newsfeed. Dat is een geweldige ontwikkeling. Echter nodigt dit ook uit tot het maken van nepnieuws. Er is daar nu veel paniek over. Echter is het makkelijker te bestrijden dan we denken.

Dat begint met wat zelfreflectie. Het is namelijk vreemd van sociale media bedrijven om te klagen over iets dat ze zelf stimuleren met eigen newsfeeds. En zelf kunnen bestrijden. Ze kunnen namelijk hun (forse) kapitaal inzetten voor een kleine vorm van redactie, het actiever filteren van berichten. Ze kunnen hier zelfs leren van reguliere media, die al vrij lang reacties beoordelen.

Een tweede oplossing is structureel: gebruik de gebruikers. Het is relatief eenvoudig om gebruikers te stimuleren, belonen of zelfs te betalen om nepnieuws te spotten en te melden. Een nieuwe vorm van publieke zelfcorrectie, die past bij haar sociale aard.

Haast is wat anders dan snelheid

Het zijn roerige tijden voor de mediabolwerken. Veel ontwikkelingen zijn niet meer tegen te houden. Daarom is misschien nog wel het belangrijkste advies: blijf vooral rustig. Haast is wat anders dan snelheid. 

Rogier van Kralingen is schrijver van The Outerweb – En de Vrouwen tegen de Robots en eigenaar van een mediaproductiestudio.