Dode-bomen-lovers versus dode-bomen-haters: hoe lezen we het liefst?

Ondanks de argumenten in het goede blogartikel op Frankwatching, zijn er veel dode-bomen-haters; zij zullen blijven voorspellen dat digitaal het toch echt van print gaat winnen. En de volgende generaties, die van kinds af aan opgroeien met digitale communicatie, zullen ongetwijfeld de voorkeur voor digitaal hebben. Maar zo ver is het nog (lang) niet. Uit verschillende wetenschappelijke studies blijkt namelijk dat mensen toch echt de voorkeur hebben voor print.

Zo blijkt uit een onderzoek van Schijns (2009) dat er met betrekking tot het bereik van online magazines het gevaar van een ‘double jeopardy’ effect bestaat. Dit houdt in dat niet alleen het bereik van het digitale magazine beduidend lager is, maar dat er daarnaast sprake is van aanzienlijk minder meelezers (‘spin off’). 47 procent van de lezers van het gedrukte magazine geeft namelijk aan dat er binnen het huishouden meer mensen zijn die het magazine lezen, tegenover 20% bij het digitale magazine. Tevens blijkt het aantal minuten in het geval van een gedrukt magazine (23,28 minuten) bijna het dubbele ten opzichte van een digitaal magazine (12,48 minuten).

Ook onderzoek van Lamers en Van Oirschot (2010) onderschrijft dit beeld. Zij concludeerden dat de papieren versies van verschillende universiteitsmedia een veel hoger bereik hadden dan de online varianten. De studenten gaven aan de informatie liever aangeboden te krijgen op papier, en liever passief te willen consumeren, dit ten koste van alle interactieve mogelijkheden van de online versies. Een opvallende conclusie omdat uit ander onderzoek (De Haas, 2006) blijkt dat mensen tot 40 jaar belangrijke informatie liever online ontvangen, terwijl mensen tussen de 41 en 50 jaar een lichte voorkeur hebben voor print.

Uit een onderzoek waar de papieren versie van het personeelsblad eenmalig door een digitale versie werd vervangen (Bijsterveld & Essenburg, 2011) bleek uit interviews met medewerkers dat de papieren variant een groter bereik en leesintensiteit heeft dan de digitale variant en dat de papieren versie enorm wordt gewaardeerd door de medewerkers, vooral om de sociale aspecten. De medewerkers geven dan ook aan dat het papieren magazine bijdraagt aan de verbondenheid met de organisatie, wat het digitale magazine niet in dezelfde mate op zou kunnen vangen.

De belangrijkste verklaring die in de literatuur (zie o.a. Bijsterveld & Essenburg, 2001) gevonden wordt voor de voorkeur van het lezen van print boven digitaal is vermoeidheid (Van Driel, 2001). Van Driel stelt namelijk dat het lezen van papier minder vermoeiend is dan het lezen van een beeldscherm. Beeldschermlezers scannen de teksten daarom meer, papier zou geschikter zijn voor het dragen van lange teksten. Dyson en Haselgrove (2001) hebben echter gevonden dat het lezen van een scherm even effectief is als het lezen van papier: er zit geen verschil in het gebruik en het herinneren van online en offline informatie. De verschillende onderzoeken spreken elkaar dus nogal tegen. Echter, vrij recent onderzoek van Bijsterveld en Essenburg (2001) toont aan dat lange teksten door de interviewkandidaten niet gewaardeerd worden op het internet. De meesten printen lange teksten zelfs uit om het van papier te kunnen lezen. Lang lezen op beeldscherm wordt als vermoeiend en onprettig ervaren.