Leren denken als een designer

De activiteiten die nodig zijn om binnen een human centered-designproces tot een levensvatbaar product te komen, zijn duidelijk verschillend van een meer traditionele blue sky thinking-aanpak. Het vraagt van mensen om bij het ontwerp van producten om op een ander abstractieniveau te kunnen denken.

Fixatie
De continue stroom van (klant)inzichten wordt in eerste instantie vaak als beperkend ervaren. Verschijnselen als design fixation (het moeilijk kunnen loslaten van een eerste idee of de vergelijking met een ander product of eerdere ervaring) en het assimilatie-effect (conclusies trekken door de correlatie van onderdelen te zien, die overeenstemmen met je eigen verwachtingen) komen veel sneller aan het licht. Een productowner bijvoorbeeld, zal een idee sneller ‘goed’ vinden, als het past binnen het budget van het project en een developer gaat vaker voor een idee dat technologisch haalbaar (of uitdagend) lijkt op dat moment. Het is de taak van de designer om niet alleen de behoefte van de consument (de mens voor wie uiteindelijk wordt ontworpen) in de gaten te houden, maar ook om zijn teamleden voldoende creatief vertrouwen te geven om beslissingen te nemen die het product uiteindelijk ten goede komen.

Esthetiek
Goede designers kunnen een hoog abstractieniveau doorvertalen naar concrete artifacts. Daarvoor heeft de designer verschillende skills tot zijn beschikking. Uit de kennis van designtheorie haalt de designer vaak inzichten op het gebied van esthetiek. Daarnaast is een goede eigenschap van veel designers nieuwsgierigheid. Dat zorgt ervoor dat het ontdekken van nieuwe manieren en dingen uitproberen in de dagelijkse praktijk van de designer zijn opgenomen. Gek genoeg zijn ook veel activiteiten van designers gebaseerd op precedenten. Best practices, design patterns en eerdere ervaringen worden bewust en onbewust toegepast in het creatieproces. Zo ontstaan internetconventies en zijn ook de usability-heuristieken van Nielsen voor een groot deel gemeengoed geworden.

In het artikel Design Heuristics as Conceptual Repetoire worden bovenstaande skills toegewezen aan het ‘conceptuele repetoire’ van de designer. Voor teamleden in een multidisciplinair team zonder designachtergrond lijkt het vaak een moeilijke opgave om zichzelf deze skills aan te leren en op een bepaald niveau toe te kunnen passen in het creatieproces van een product of dienst. Iets wat bij een design thinking-aanpak van essentieel belang is.

Designheuristieken zouden goede ezelsbruggetjes kunnen zijn om te helpen denken in een creatief proces.

Heuristieken to the rescue
Al in de jaren negentig publiceerde onderzoeker Jakob Nielsen de 10 heuristieken van User Interface design. Voor wie er onbekend mee is: heuristieken zijn een soort vuistregels die ervoor zorgen dat je ‘systematisch en methodisch op uitvindingen en ontdekkingen komt’ (bron: Wikipedia).

Waar de heuristieken van Nielsen zich vooral richtten op de verbetering van usability van websites en internetapplicaties, zijn er veel onderzoeken die laten zien wat de invloed is van heuristieken bij het nemen van beslissingen. Denk aan de onderzoeken van Kahneman of de beïnvloedingsprincipes van Cialdini.

Een casestudy uit 2014 onderzoekt hoe heuristieken gebruikt kunnen worden om een creatief proces te verbeteren. Een groep studenten met verschillende academische achtergronden in design hebben gedurende een opdracht 77 zogenaamde designheuristieken meegekregen. In het onderzoek werd gekeken naar de invloed van de designheuristieken op de creativiteit in het creatieproces.

Het resultaat van deze casestudy wees uit dat de toegepaste heuristieken vanaf de initiële ideation in het creatieve proces een blijvende invloed hebben op elke iteratie en dat ze van grote waarde kunnen zijn bij de ondersteuning van creativiteit van individuele teamleden en de praktische uitvoering van ideeën.

Het gebruik van designheuristieken lijkt dus een interessant concept voor de ondersteuning van het creatieve design thinking-proces waar teamleden met een niet-design achtergrond wel wat ondersteuning kunnen gebruiken bij het ontdekken van hun individuele creativiteit en het (opnieuw) vormen van ideeën.

In de lijst met de 77 design-heuristieken staan er vast een aantal die je niet gauw kunt toepassen in jouw vakgebied, omdat jij je (ook) meer bezig houdt met de ontwikkeling van digitale producten en diensten. Misschien is het een goed idee om de 50 digital design heuristics te ontwikkelen. Suggesties?

Dit artikel is geschreven door Michel van der Wal, creative director bij VODW en staat ook in MarketingTribune 7, 11 april 2017.