[interview] Harald Dunnink van Momkai en De Correspondent: 'Wanneer ontwerp rust uitstraalt krijgt inhoud podium'

Tijdens het gesprek komt alles op tafel, van Dunninks rust als ontwerpfilosofie tot zinvolle membershipervaringen. Wat heeft ontwerpen met journalistiek te maken? Hoewel er op het eerste gezicht geen relatie lijkt te bestaan, heeft Dunnink een brug geslagen tussen beide disciplines. De nieuwsorganisatie die hij mede heeft opgericht, is de spil gebleken waar zijn ontwerpmethode om draait.

Momkai presenteert zich als een ‘creative force for strategic questions surrounding memberful initiatives’. Wat zijn memberful initiatives?
Memberful initiatives zijn voor ons een handvat om te praten over zinvolle ervaringen voor leden, voor members. Het idee van een gemeenschap, waarbij mensen zich verenigen rondom een goede zaak, hoe zij zo onderdeel kunnen zijn van een organisatie, een start-up of een groeiende onderneming. We merkten dat membership daarin een heel nuttig model is, omdat je zowel als lid als organisatie als geheel blijvend profijt hebt. Een organisatie gebruikt memberful initiatieven structureel om zo de doelen steeds scherp te stellen: voor wie maken we het en wat mogen zij verwachten van ons.
We merkten dat erover praten vanuit de invalshoek van betekenis heel nuttig is. Het is minder transactiegericht. Niet zo eenmalig in de zin van ‘Ik koop dit ding en dan ga ik weer’, maar eerder in de trant van ‘Ik voel me echt aangesproken door iets groters’. Met memberful design kun je het juiste fundament onder een organisatie leggen: voor wie is het echt, wie ondersteunt ons en voor de leden, waarom steun ik dit en wat biedt het mij.

Zit het belang hem in de filosofie achter dit initiatief?
Memberful design voor kan bij uitstek een goed vertrekpunt zijn bij die zaken die het verdienen om gesteund te worden, bijvoorbeeld bij kankeronderzoek, muziek, journalistiek of sport. Iets dat vaak ook meer kwetsbaar is. De methode zal zorgen voor meer verbondenheid in de gemeenschap. Meer focus met betere verhalen en zo een meer toegewijde gemeenschap. En zo iets bij te kunnen dragen aan snellere oplossingen van complexe problemen. Zoals bij een gemeenschap van kankerwetenschappers - of in de journalistiek - helpt een beter begrip van de wereld om ons heen te krijgen en zo iets meer empathie te creëren. Door zo memberful te ontwerpen, geef je ook op een manier vorm die kan zorgen dat de organisatie een blijvende impact heeft.

In 2016 introduceerde je rust als ontwerpfilosofie. Kun je daar iets meer over vertellen?
Het uitgangspunt is dat je in elk ontwerp rust creëert, zodat de ander zich alleen druk hoeft te maken over de inhoud. Wat we bij het ontwerpen ook doen, we zijn ons bewust van hoe iets door de bezoeker, member of deelnemer wordt waargenomen, waarbij mensen zich op hun gemak voelen en geen ruis ervaren. Dat betekent niet dat het geheel geen levendige uitstraling of bonte kleuren mag hebben, of dat het allemaal even ingetogen moet zijn. Het gaat erom dat je je zonder afleiding kunt focussen op de essentie. Neem de journalistiek als voorbeeld. Mijn werk is ervoor te zorgen dat je het verhaal kunt lezen en erdoor geboeid raakt. Het ontwerp is erop gericht te contextualiseren wat je leest en jou een beter inzicht in de materie te geven. Als ik word afgeleid, geeft me dat een onprettig gevoel. Het moet komen van de inhoud zelf.
Je kunt het ook zien als een theatervoorstelling. Wij bouwen het podium, maken de beste spotlight, zetten een goede microfoon neer en bouwen een prachtig theater. Alles voor een immersieve ervaring. Ik weet alleen niet wat iemand in de microfoon gaat zingen of welk toneelstuk op het podium zal worden opgevoerd. Ik bouw het theater op, zeg maar, en op die manier hoop ik iets te creëren dat rust geeft en waar je vertrouwen uit put.
Rust in ontwerpen hangt heel erg samen met ontwerpen die vertrouwen scheppen. Als je heel consistent bent in je ontwerp en rust creëert, voelen mensen zich op hun gemak; ze kunnen het merk herkennen en zien dat alles samenkomt in een totaalervaring van het merk. Als je dat goed doet, met name in de journalistiek, schept het vertrouwen.

Hoe kwam de filosofie van rust tot stand? Je zei op enig moment dat je het in het begin niet zo noemde…
Het begon als iets in mezelf. In het Nederlands spreek je van ‘rust’, in het Engels van ‘calm’. Het was geen bewuste keuze om het zo te noemen; ik zei gewoon: ‘Dit is zo onrustig’. Daarmee wilde ik zeggen: het geeft zoveel afleiding en ruis. En toen werd ik uitgenodigd om een audiotour samen te stellen in het Stedelijk Museum. Men vroeg mij tien werken uit te kiezen, een audiotour te doen en uit te leggen waarom ik elk van die werken had gekozen. En terwijl ik door het museum liep, ontdekte ik wat me het meest in het museum aansprak: het gebouw zelf. Het idee van het ontwerp, dat er helemaal op ingericht is dat we in het museum opeens blijven staan om een kunstwerk te bezichtigen. En het is zo ontworpen dat je bijvoorbeeld nergens stopcontacten ziet. Die zijn weggewerkt in de muren. Aan dit soort details zie je dat alles is verwijderd wat afleidt van waar het om gaat, zodat je je volledig op één boodschap kunt concentreren.
Al lopend door het museum merkte ik dat die aanpak de essentie van mijn werk belichaamt. Wat de architect in wezen heeft gedaan, is het creëren van een zeker podium. Ik kwam tot het besef dat dit veel dichter aanvoelt bij wat wij doen en merkte dat al mijn uitgekozen werken betrekking hadden op de thematiek van rust. Wanneer een ontwerp rust uitstraalt, krijgt de inhoud zijn podium.
Ik bracht mijn filosofie vervolgens ter sprake in het Stedelijk Museum en als ik de audiotour zou doen, mocht ik een avond in het museum organiseren. Ik heb die mogelijkheid aangegrepen om mijn filosofie met anderen te delen. Eigenlijk kun je stellen dat de filosofie in het museum het levenslicht zag. Dat klinkt heel kunstig [lacht].

Je hebt heel coole dingen gedaan, maar is er zoiets als het ultieme podium dat je zou willen bouwen?
Ik denk dat het niet zozeer gaat om een ‘ultiem podium’; ik hoop dat ik altijd mensen blijf aantrekken, ontdekken of vinden die ik kan helpen door ze net dat duwtje te geven dat ze nodig hebben. Of een organisatie, misschien een oude organisatie, die ik kan helpen om ze meer memberful te maken.

We leven in een wereld waarin veel waarden verschuiven en voortdurend veranderen. Voor ontwerpers is dat een belangrijke ontwikkeling die ze moeten bijhouden. Ik vraag me af of er een waarde is waar niet aan te tornen valt, waar je je aan vasthoudt en die je niet kunt missen als je aan een project werkt?
Volgens mij is dat vertrouwen. Zonder vertrouwen geen samenwerking. Vertrouwen is altijd het allerbelangrijkst. Je kunt ontwerpen om vertrouwen te scheppen of consistentie te creëren, maar het gaat ook om wat je van je teamleden vraagt. Ik ben ervan overtuigd dat mensen meer kunnen en creatiever zijn dan ze denken.

Ik probeer medewerkers het vertrouwen te geven om uit te blinken

In een ontwerper kan best een goede fotograaf schuilgaan. En misschien vindt een ontwerper het ook wel leuk om illustrator te zijn. Ik probeer medewerkers het vertrouwen te geven om uit te blinken. En soms moet je erop vertrouwen dat ze het goed doen. Misschien maken ze een fout, maar dat is oké. Ja, ik denk dat je zonder vertrouwen niet echt kunt samenwerken.

Hoe zorg je ervoor dat je bij een klant de juiste snaar raakt?
Dat heeft altijd wel iets van een uitdaging in zich. Soms is het een kwestie van aftasten en soms is het voor bepaalde klanten moeilijk te begrijpen dat ontwerpen deels iets is waar je je hart in legt. Er zit altijd wat van jezelf in een ontwerp en het brengt altijd een zekere uitdaging. Maar algemeen gesproken moet je heel nieuwsgierig zijn. Door nieuwsgierig te zijn, zorg je dat je ontwerp in dienst komt te staan van de klant. Het helpt als je veel vragen stelt om te achterhalen wat hun drijfveren zijn. Dit is een van de leukste dingen om te doen. Wat mensen van buiten ons werkveld vaak ontgaat, is dat je zo een middel hebt om van de ene naar de andere wereld te springen. Dat vind ik echt geweldig in mijn werk met klanten.

Je hebt De Correspondent mede opgericht zonder een klant. Denk je dat het belangrijk is om als ontwerper je eigen projecten te doen?
We willen mensen graag helpen hun dromen en ideeën te verwezenlijken. Daar sta ik in op basis van gelijkheid. Ik wil niet beter zijn dan de ander of mezelf als mindere opstellen. Ik ben deskundig op mijn terrein en anderen hebben meer verstand van andere dingen. Ik werk graag met organisaties en vind het leuk om met mensen samenwerkingen aan te gaan. Ik heb gemerkt dat ik er gelukkig van word als ik kritisch ben en voldoende mogelijkheden krijg om van niets tot iets te komen.

De Correspondent lijkt me een behoorlijk tijdloos ontwerp, maar hoe ontwerp je iets wat tijdloos is in een snel bewegende digitale wereld?
Wat wij als ontwerpers vaak doen, is dat we een systeem bedenken. Dat is het allerleukst. Als ik dit doe en dat en het klikt, dan is het net Lego; je kunt dan blijven bouwen. Bij De Correspondent zie je bijvoorbeeld dat de gezichten van de correspondenten zijn getekend door een illustrator. Ze zijn allemaal in dezelfde stijl getekend om eenheid uit te drukken, terwijl in de tekeningen ook hun eigen persoonlijkheid tot uiting komt. Ze hebben niet de directheid van een foto; ze zijn een impressie die de illustrator van de persoon had. Ik hoef dus geen fotograaf naar alle mensen te sturen om een portretfoto van ze te maken. Ze maken een foto van zichzelf en de illustrator gaat ermee aan de slag. Dat scheelt ook aanzienlijk in de kosten. Ik kan de portretten nu gebruiken zonder het logo van De Correspondent ernaast terwijl het nog steeds herkenbaar is als De Correspondent. Hieraan ligt een soort van systeembenadering ten grondslag.
Probeer een systeem te vinden en zoek uit hoe je binnen het ontwerp eruit springt. Bij De Correspondent begonnen we bijvoorbeeld met het ontwerpen van een handgeschreven logo zodat niemand het kon stelen. We gebruikten allemaal pasteltinten, wat destijds in de nieuwswereld heel ongebruikelijk was. Zo kun je met behulp van bepaalde elementen zorgen dat je opvalt. En wat de pasteltinten betreft, dat is echt iets van die tijd; als je ze nu ziet, denk je meteen aan 2013/2014. Maar wat je óók ziet is dat de belangrijkste elementen, zoals de principes van het logo en de portretten , tijdloos zijn. Dat is heel leuk om te zien. Die tijdloosheid heeft zelfs ons verbaasd. Pas geleden hebben we de audio-app gedaan, en als je die downloadt zie je dat de correspondenten allemaal een koptelefoon dragen. Het enige wat we de illustrator vroegen was of ze één koptelefoon kon tekenen. De koptelefoon is niet meer dan een transparante Photoshop-laag die we bij alle gezichten kunnen aanbrengen. Ik werd op het idee gebracht door al die Zoom-gesprekken: ik zag iedereen met die enorme koptelefoons. Dat is volgens mij iets van deze tijd. We hebben de illustraties in de loop der tijd wat aangepast en de huidskleur veel inclusiever gemaakt. Ik denk dat dat wel een verbetering was. Maar het kernconcept blijft hetzelfde. Een elegant systeem met de eenvoud van gezichtsherkenning.

fotografie Francisco Paramos