[column] Waar designers op letten als ze het perfecte lettertype kiezen

Het ene lettertype is de andere niet, welke juridische randvoorwaarden kleven er aan een font, is het onderscheidend genoeg en is een gratis font wel echt zo goedkoop? Zo zijn er legio overwegingen die een designer een flinke hoeveelheid tijd kan bezighouden voordat het juiste lettertype in een ontwerp verschijnt. Maar waarom kost het uitzoeken van een goed font eigenlijk zoveel tijd?

Voordat het digitale tijdperk haar intreden deed kozen ontwerpers uit een 50-tal usual suspects. Er waren zelfs ontwerpers die hun fontbibliotheek reduceerde tot 1 enkel lettertype. Wijlen Massimo Vignelli staat er bekend om, hij ontwierp ongeveer alles in Helvetica. Vandaag de dag prijzen we ons gelukkig met duizenden fontfamilies. Die diversiteit is geweldig, maar welke overwegingen maken designers om tot precies het juiste lettertype te komen?

Omdat we bij Bril&Baard merkidentiteiten ontwikkelen zoeken wij meestal fonts voor het toepassen in een identity. Daarbij houden we rekening met een aantal praktische zaken:

Glyphs (of ook wel leestekens) 
De meeste talen kenen eigen leestekens. Zelfs binnen Europa is er een groot scala aan glyphs die niet in iedere taal voorkomen, kijk naar het Duits of Spaans. Onderzoek dus of het lettertype compatible is met alle relevante talen waarin het merk wil communiceren. Kijk of alle benodigde leestekens in het font aanwezig zijn. Dat klinkt als een open deur, maar gratis of bijna gratis fonts willen daar weleens beperkt in zijn. Er worden gelukkig veel lettertypes in Europa ontworpen, Duitsland is er koploper in, maar tref je een font uit America of Azië dan is de kans groter dat er essentiële leestekens missen. Download altijd een overzicht van alle glyphs om zeker te zijn dat dit geen probleem wordt in de toekomst.

Selectie van glyphs horende bij Neutrif Studio Medium, door Degarism Studio, Indonesië.

Technische kwaliteit
Je hebt font designers en je hebt Font Designers. Niet iedere ‘type designer’ bouwt fonts op de juiste technische manier op. Dit kan bijvoorbeeld tot een slechte schermweergave lijden, wat de leesbaarheid en toepasbaarheid niet ten goede komt. Gelukkig is de design software voor fonts sterk verbeterd de afgelopen jaren, maar een enkele keer kom je nog wel eens een probleemgeval tegen bij gratis uitgaven. Laat daarom altijd eerst het lettertype goed testen voordat je het definitief toepast in de identiteit of uiting.

Licentieovereenkomst en budget
In feite betaal je niet voor het lettertypebestandje, maar voor het recht om het font te gebruiken. Ga daarbij na wat de randvoorwaarden van de desktop-, webfont-, app- en misschien zelfs een digital advertisinglicentie zijn. Bepaal welke licenties er nodig zijn en vraag je af of je de licentie eenmalig afkoopt, of dat je de licentie onder een abonnement aanschaft. Die laatste kan op de lange termijn aardig in de papieren lopen, maar het kan een goede keuze zijn als je weet dat de uiting maar tijdelijk is. Goed advies hierin kan een hoop geld besparen. Daarbij is het uiteraard verstandig een font uit te zoeken die binnen het te besteden budget past.

Genoeg over de praktische kanten van lettertypes. Laten we naar de esthetische overwegingen kijken. Dat is tenslotte waarvoor je hier bent:

Boodschap en publiek
De verschijningsvormen van fonts dragen bij aan de tone-of-voice van de boodschap. Nog scherper, een lettertype draagt bij aan de mate waarop de lezer de boodschap vertrouwd. Je hebt fonts die je vriendelijk toelachen, dwingend aankijken of je bijvoorbeeld een gezellig huiskamergevoel willen geven. Er zijn huisstijlen die perfect de kernwaardes van het bedrijf weergeven, enkel en alleen met een karaktervol en goed ontworpen lettertype. Er speelt hier nog een factor, namelijk het publiek. Niet iedereen is gevoelig voor de uitstraling van specifieke fonts en sommige fonts kunnen zelfs het tegenovergestelde effect hebben dan bedoeld. Gotische blackletter fonts kom je na de Tweede Wereldoorlog niet snel meer tegen in een commerciële uiting, maar ik kan me een doelgroep voorstellen die zich vandaag de dag wel door dit type font laat overhalen tot een aankoop. Kijk dus goed of de vorm van het lettertype het merk en de boodschap versterkt, maar ook of de doelgroep zich aangesproken voelt door het lettertype-ontwerp.

Twee keer dezelfde call to action, beide met een geheel eigen karakter. Boven Amador, onder Reklame Script.

Leesbaarheid
Tekst is er om informatie over te brengen op de lezer en als je ervoor kiest tekst in de uiting toe te laten voegen, dan betekend dit dat je iets belangrijks te communiceren hebt. Het is aan de ontwerper om te zorgen dat de doelgroep niets in de weg staat deze boodschap tot zich te nemen. De leesbaarheid is daarom een belangrijk aspect van een lettertype, met name als de tekst op devices met een klein scherm wordt gelezen. Beoordeel of het lettertype daartoe in staat is door te experimenteren met grotere en kleinere corpsgroottes, meer en minder spatiëring en regelafstand.


Links de Helvetica Neue Regular, rechts de Meta Pro Normal.]

Scherm vs. print
Het mag inmiddels bekend zijn dat een font zich anders gedraagt op een scherm dan op papier. De meeste commerciële communicatie wordt op (mobiele) schermen gelezen en daarmee is het belangrijk een lettertype uit te zoeken die het goed doet op de diverse devices. Een scherm wordt opgebouwd uit een raster van vierkante punten, ofwel pixels. Door met dit gegeven rekening te houden bij het ontwerpen van een font wordt de leesbaarheid sterk verbeterend en blijft het karakter zeer goed overeind. Kies dus een lettertype die klaar is voor het digitale tijdperk. Ook hier geldt dat goed advies van de ontwerper het verschil maakt tussen content waar niet naar omgekeken wordt en content die impact maken.


Balans
Past het font in het grote geheel van het design? Soms ontwerp ik heel kleurrijke, scherpgehoekte statement identiteiten, dan is een font die een gebalde vuist de lucht in duwt op zijn plek. Zoekt een merk juist een uitnodigende relatie met de doelgroep en gebruikt de identiteit daar subtiel ronde vormen voor, dan kom je misschien een aardig eind met de Brandon Grotesque. Een ontwerper zoekt naar lettertypes die alle elementen in een design bij elkaar kunnen brengen en het tot één herkenbaar en uniek geheel kan vormen. Als er 2 of meerdere lettertypes gecombineerd worden, wordt er gekeken naar overeenkomende aspecten binnen de vormgeving van de letters en wordt er tegelijkertijd naar een mate van contrast tussen de fonts gezocht. Lettertypes hebben een enorme bijdrage in een gebalanceerd design.

Merkidentiteit voor innoverende food designers We Design Food. Fonts: Press Gothic en Maple Black.

Uniek
De Brandon Grotesque besprak ik al eerder. Dat is een zeer populair font. De populariteit van de Brandon maakt het lettertype minder uniek en onderscheidend. Hoewel dit font op zichzelf heel herkenbaar is, opvallende eigenschappen en een heel vriendelijk karakter heeft, zul je deze eigenschappen moeten delen met enorm veel andere merken die het font voor hun branding gebruiken. De mate van populariteit is dus een belangrijke afweging bij het kiezen van een lettertype.

V.l.n.r. Danish Selection door Kontrapunkt, Comedy Central door thelabNYC, still uit de Netflix-serie The Good Place (ontwerper onbekend) en affiche voor het Grunwald Gallery of Art door Kevin Steele.

Ieder van bovengenoemde overwegingen hebben ook weer impact op de andere overwegingen. Een font met een spectaculair passend karakter kan op kleine schermen totaal onleesbaar overkomen. Dat ene gratis font, dat zo prachtig de boodschap van het merk overdraagt zou maar net het euro-teken missen in zijn leestekenpakket of een licentie hebben waarmee je het font niet zomaar voor commerciële doeleinden mag gebruiken.

Het kiezen van een lettertype overspant juridische, budgettaire, esthetische en strategische overwegingen. Zorg dat je merk of bedrijf goed advies inwint over deze zaken. Het goed afwegen van de criteria kan een groot verschil maken voor de impact die je merk heeft op de wereld van je doelgroep.

Alle beelden gemaakt door Bril&Baard