De evolutie van de koffieverpakking: van puntzak naar stazak

Rond 1890 waren verpakte voedingsmiddelen eerder uitzondering dan regel [1]. We kennen allemaal het beeld van de kruidenierswinkel, waar producten los werden afgewogen en vervolgens werden verpakt in zelf meegebrachte verpakkingen, zoals kannen en kruiken. Koffie werd in die tijd vaak verpakt in een papieren puntzak.

Koffie in pakjes
Verpakkingen speelden in die tijd voornamelijk een praktische rol bij het (bulk)vervoer. Als gevolg van de industriële revolutie werd de verpakking steeds meer onderdeel van het productieproces. Het was de Rotterdamse koffiebranderij Van Nelle die als eerste overging op het verpakken van koffie in pakjes [2]. Dit was aan het begin van de twintigste eeuw. Onder de slogan 'De beste koffie zit in pakjes' bracht het bedrijf een ode aan het product én de verpakking.

Koffie in blik
Een aantal decennia later ontwikkelden de koffiemakers van Illy [3] een innovatieve blikverpakking. De lucht in het blik wordt onder druk vervangen door koolzuur, waardoor koffie jarenlang goed kon blijven. Zuurstof en andere omgevingsfactoren zijn van invloed op de kwaliteit en houdbaarheid van voedingsmiddelen. Bovendien menen de koffiemakers dat de koffie ‘eenmaal op blik gebracht’ zelfs verbetert.

Koffie in stazak
In de schappen zie we het koffiepakje en -blikje nog steeds terug, maar zij krijgen concurrentie van de stazak. De stazak is aan een heuse opmars bezig (lees ook dit) en is in trek bij fabrikanten en consumenten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat koffie steeds vaker wordt verpakt in deze trendy verpakking. De stazak kenmerkt zich door uitstekende barrière-eigenschappen, waardoor de kwaliteit van de koffie optimaal behouden blijft. Een uitvinding op dit gebied is het one way ontgassingsventiel. Na het branden van versgemalen koffie komen er nog enige tijd gassen vrij. Dankzij het one way ontgassingsventiel kunnen deze gassen de zak verlaten, zonder dat zuurstof de zak binnen kan dringen. Andere voordelen van de stazak zijn ruimtebesparing (zowel met oog op opslag en transport als in het schap) en de uitstekende reclamemogelijkheden.

Dessin
Ook het dessin van de koffieverpakking is door de jaren heen veranderd, met als uitzondering dat de kleur rood lange tijd leading is geweest. Volgens de kleurentheorie heeft rood een opwekkende invloed, net als koffie. De ‘gelukkige huisvrouw’ heeft in veel gevallen plaatsgemaakt voor gestileerde typografie en/of minimalistische afbeeldingen. De afbeeldingen verwijzen in een aantal gevallen naar de herkomst van de koffie. Dit sluit aan bij de toenemende vraag naar duurzame koffie. Koffie is vandaag de dag ook steeds meer een lifestyle. Dit komt tot uiting op de verpakking door het gebruik van trendy designelementen. We zien bijvoorbeeld opvallende geometrische patronen tegen een neutrale achtergrond. En heel af toe duikt de gelukkige huisvrouw weer op, want nog steeds geldt dat nostalgie trendy is, ook als het om koffie gaat.

Welke koffieverpakking heeft jouw voorkeur, als consument en/of als fabrikant?

Huib Burggraaf
VerpakkingXpert

Bronnen:

[1] Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. Deel 3. Landbouw, voeding. (2000 – A.A.A. de la Bruhèze, H.W. Lintsen, Arie Rip, J.W. Schot.
[2] http://www.reclamearsenaal.nl/index.php?id=494
[3] http://www.espressissimo.nl/weblog/de-geschiedenis-van-illy/