[column] We missen de 'vertrouwde' supermarkt!

Sinds jaar en dag luister ik op zondag naar het radioprogramma OVT. Het programma wordt wekelijks op NPO Radio 1 uitgezonden en behandelt de geschiedenis van de onvoltooid verleden tijd. Het doet dit al sinds 1992. Omdat we middenin de coronacrisis zitten, onderwerpen als: de herontdekking van een inmiddels museaal beademingsapparaat en een item over ‘bekommernispoëzie’. Poëzie, die na de cholera-epidemieën uit de negentiende eeuw troost moest bieden aan de getroffen Nederlandse bevolking. Daartussendoor een column van de schrijver Abdelkader Benali met een onderwerp van geheel andere aard. Benali stond stil bij het overlijden van Dirk van den Broek, de Amsterdamse supermarktondernemer, die in 1973 de filialen van Bas van der Heijden overnam. Dat waren er tien, waarvan er zes in Rotterdam waren gevestigd.

Als vierjarig jongetje kwam Abdelkader, zoon van een Marokkaanse gastarbeider, naar Nederland. Naar Rotterdam. In zijn column van afgelopen zondag vertelt Benali vol geestdrift over het bezoek, dat hij vroeger als kind samen met zijn vader elke week aan Bas bracht. Welkom in het paradijs, het is er wel wat fris, pleegde zijn vader te zeggen bij binnenkomst in de winkel. Daarna somt Abdelkader de aaneenschakeling van heerlijkheden op, die het gezin Benali in de winkel van Bas aantrof. Volle melk, karnemelk, echte boter, mierzoete chocoladepudding, perziken op zware siroop. Bas was een ‘productententoonstelling in luilekkerland’ met volgens Benali als hoogtepunten: pindakaas en – bovenal – mayonaise. De vétste!

Nederlands instituut

Inmiddels woont Abdelkader Benali in Amsterdam, heet Bas sinds 2014 Dirk en is oprichter Van den Broek begin april van dit jaar overleden. De meest opmerkelijke woorden van Abdelkader Benali spreekt hij aan het begin van zijn column uit. Hij noemt de supermarkten van Dirk van den Broek een ‘Nederlands instituut, dat zijn familie nauw aan het hart lag’. Waarna hij vervolgt, dat ze ‘zonder dit instituut nooit ingeburgerd waren geraakt’. Dat is een bijzonder compliment. Een compliment, dat al die goedbedoelde, van overheidswege ingestelde, inburgeringsorganisaties met hun ambtelijke procedures, cursussen en examens in hun zak mogen steken. De wekelijkse gang naar de supermarkt heeft de familie Benali meer gebracht. En dat ook nog eens op een leuke, lekkere manier. Zou de oude heer Van den Broek dat ooit hebben geweten? Ik hoop het voor hem. Het bevestigt in ieder geval mijn overtuiging, dat de retail in het algemeen en de supermarkt in het bijzonder veel meer is dan een plaats van transactie.

De wekelijkse gang naar de supermarkt heeft de familie Benali meer gebracht. En dat ook nog eens op een leuke, lekkere manier.

Sociale ontmoetingsplaats

Voor het Marokkaanse gezin Benali was de supermarkt in de jaren tachtig de plek om voor het eerst in contact te komen met Nederlandse zuivel. Nederlandse gezinnen maakten via de supermarkt in de jaren zeventig voor het eerst kennis met het exotisch groenten-ABC: aubergine, broccoli en courgette. Buiten die kennismaking met nieuwe producten is de supermarkt een sociale ontmoetingsplek. Zeker voor de, door de coronacrisis zwaar geraakte, groep ouderen. De Volkskrant wijdde twee jaar geleden al een artikel aan het feit, dat ouderen liever koffiedrinken in Albert Heijn of bij de Hema, in plaats van in een speciaal voor hen bestemde ontmoetingsplaats. Ook weer goedbedoeld waarschijnlijk, maar ongewenst door ouderen. Ze worden daar namelijk voortdurend herinnerd aan hun leeftijd. Juist de diversiteit van het publiek – jong en oud – in de supermarkt is voor eenieder aantrekkelijk. De supermarkt als sociale ontmoetingsplaats, het is al lang geen nieuws meer. Het wordt alleen als gevolg van deze ‘gekooide tijd’ nu zo pijnlijk duidelijk: de supermarkt is nu helaas verworden tot die saaie plek van verkoop en koop. Volgeplakt met tape op de vloer, behangen met plastic voor de kassa’s en bevolkt met schichtige klanten achter verplichte winkelkarren. We missen de ‘normale’ supermarkt!