[column] Betutteling

‘Melk. De Wite Motor’ en ‘Kaas uit het vuistje’. ‘Breek de dag. Tik een eitje.’, ‘Kip. Het meest veelzijdige stukje vlees.’ en ‘Vlees mevrouw, u weet best waarom’. Institutionele reclamecampagnes, die ons járenlang hebben aangezet om méér van dat alles te eten. Met de stijgende naoorlogse welvaart nam ook de hoeveelheid vlees, kip en eieren op ons bord en melk in ons glas toe. En dat was goed! Zo speelden op de ‘Schijf van Vijf’ – geïntroduceerd in 1953 – niet alleen peulvruchten, kaas, en eieren een hoofdrol, maar vooral ook vlees en vis, die door het brede publiek als onmisbaar werden geacht voor een gezond menu.

Gedragsverandering

In de jaren 70 begint het tij te keren. Er verschijnen posters met de tekst ‘mínder vlees mevrouw! u weet hopelijk al waarom’ en een boekje van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding getiteld: ‘Vegetarisch eten, ja dat kan’. In de jaren 80 toont de bio-industrie haar lelijke gezicht, in de jaren 90 wil ook de politiek meer plantaardig, waarna in het nieuwe millennium de omslag volgt. De productie en consumptie van varkens- en rundvlees vertoont een dalende trend en ook de productie van pluimveevlees komt steeds meer onder druk te staan. Dierenwelzijn, duurzaamheid, een afname van de melkveestapel en harde campagnes van bijvoorbeeld Wakker Dier tegen de ‘plofkip’ en tegen ‘sloopmelk’ dragen bij aan een gedragsverandering onder consumenten. Volgens recent onderzoek van de Agrifoodmonitor staan Millenials en Gen Z open voor plantaardig voedsel en vleesvervangers. Maar uit hetzelfde onderzoek blijkt ook, dat deze jonge generaties tegelijkertijd frequent vlees eten.

Overgewicht

En dat vlees wordt onder andere gegeten in fastfoodrestaurants, waarvan er in tien jaar tijd in Nederland ruim 6.000 zijn bijgekomen! Op de website van het data- en insightsbureau Hiiper viel in 2023 al te lezen, dat 80% van de Nederlandse consumenten minstens één keer per jaar een fastfoodrestaurant bezoekt. Gemiddeld bezoekt de Nederlandse consument ruim elf keer zo’n restaurant. Voor jongeren (onder de 25 jaar) liggen de aantallen met 97% en bijna 20 keer per jaar nog veel hoger. Volgens hoogleraar voedingsleer Martijn Katan is “… de hele wereld erop gericht ons dik te maken”. En als we naar de groei in overgewicht bij jongeren kijken, kan hij daar zomaar gelijk in hebben. Volgens CBS-cijfers had 17% van de Nederlandse kinderen en jongeren tussen de 2 en 25 jaar in 2022 overgewicht, waarbij vooral de 18 tot 25-jarigen – de fastfoodeters bij uitstek – te zwaar zijn.

Agressie

Ongezond ultrabewerkt voedsel is zó onweerstaanbaar gemaakt, dat we er geen nee meer tegen kunnen zeggen. De oproep in Allerhande om dus gezonder te gaan koken, past dan ook volledig in het streven van de Rijksoverheid om in 2040 te komen tot een ‘gezonde generatie’. Volgens professor Katan is dat een onhaalbaar streven als we niet méér doen. 'Zolang we in een omgeving leven, waarin het heel normaal is om frisdrank, snoep en friet te eten, blijven we ongezond eten.'
We hebben andere maatregelen nodig: een leeftijdsgrens voor een hamburger, een verbod op fastfoodreclame. Katan stelt dringend behoefte te hebben aan meer ‘betutteling’. Een woord met een nogal negatieve connotatie. Ergens las ik echter, dat betutteling ook gezien kan worden als een ‘lieve vorm van agressie’.

Misschien is het dat, wat er nodig is om de onweerstaanbaarheid van het snelle voedsel wat te beteugelen.

Charles Borremans
Lead Communications iO

beeld:  Yusuf Evli / Unsplash