[Interview MOA] Nieuwe kiezer onderschat

Stokx is dinsdagnacht wakker gebleven om de Amerikaanse verkiezingen te volgen. Hij beleefde ondanks zijn wakkere staat naar eigen zeggen zijn ‘ergste nachtmerrie’ toen hij zag dat Trump er alsnog met de overwinning vandoor ging. De reden was niet zijn eigen politieke voorkeur, maar wel dat ook de peilingen van Ipsos uitwezen dat Hillary Clinton 90% kans had om te winnen. Ipsos deed de peilingen voor het internationale persbureau Reuters. ‘Je denkt toch dat je weet hoe het werkt en dan gebeurt dit. Dat is mijn beroepseer te na.’

Trump wint terwijl bijna geen marktonderzoekbureau dat heeft voorspeld. Dat verschijnsel deed zich eerder ook al voor bij de Brexit. Wat is de oorzaak?
De inkt is pas net opgedroogd en daarom is het lastig om meteen al een sluitende verklaring te geven. Maar wat ik er al wel over kan zeggen, is dat het me opvalt dat er parallellen zijn tussen de Brexit en de Amerikaanse presidentverkiezingen. In beide gevallen bleek de opkomst groter en anders van samenstelling dan dat we op basis van historische gegevens hadden kunnen verwachten.  Met allerlei variabelen proberen wij marktonderzoekers de niet-stemmers uit de steekproef te filteren. We wegen bijvoorbeeld mee of iemand eerder al niet is gaan stemmen. We kijken bijvoorbeeld ook waar iemand woont, naar leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Maar dit filter waarmee we vroeger heel precies konden voorspellen  wie er wel en wie er niet zou gaan stemmen– zowel bij de Amerikaanse verkiezingen van 2008 als 2012 – blijkt niet meer te werken binnen de huidige realiteit. Dat komt, denk ik, vooral vanwege de nieuwe groep stemmers. Dat zijn dus mensen die vroeger nooit gingen stemmen, maar nu wel die moeite nemen omdat ze blijkbaar het gevoel hebben dat daar dit keer wel aanleiding toe is. Meestal willen ze een proteststem uitbrengen. Dat hebben we in Nederland eerder met Pim Fortuyn en de PVV gezien. Het filter dat we hier op los laten, is niet meer accuraat. Er is een nieuwe variabele in het spel.

Kan de zogeheten gordijnstem waarin mensen een sociaal wenselijk antwoord geven in een peiling ook een oorzaak zijn van de foutieve voorspellingen?
Dat acht ik niet waarschijnlijk omdat de peilingen online en geanonimiseerd zijn uitgevoerd. Uit onderzoek daarover blijkt dat mensen dan door de bank genomen wel eerlijk antwoorden. Nee nogmaals, het lijkt erop dat de nieuwe stemmers in dit geval door het net zijn gevallen.

Is deze nieuwe kiezer te ondervangen?
Wij hebben de beste ervaringen met panels. In deze panels zijn kiezers opgenomen die alle mogelijke voorkeuren vertegenwoordigen, dus ook de groep die niet van plan is om te gaan stemmen. Verder worden deze testpanels constant door ons ververst. Uit onze resultaten blijkt dat deze panels een zeer gedegen voorspeller zijn van de uitslag die later daadwerkelijk uit de bus komt.

Tasten de verkeerde voorspellingen met betrekking tot de Brexit en de Amerikaanse verkiezingen het imago van marktonderzoekers aan? 
Ach, we voorspellen gelukkig heel veel en goed ook. Daar komt bij dat onze modellen steeds beter worden, mede door dit soort ervaringen.  Ik heb het idee dat we nu al behoorlijk goed in het snotje hebben hoe we deze groep ook goed uit moeten peilen.


Carlo Stokx