[column] Brandr 6: Ontdekkingen en uitvindingen

Mokyr (1999) onderscheidt twee soorten technologische kennis. Er is 'S-kennis', die natuurlijke fenomenen beschrijft, en er is '8-kennis', die beschrijft hoe de dingen te doen die we ‘productie’ noemen. S-kennis zijn ‘beliefs’ die opgeslagen zijn in o.a. boeken. Die kennis hoeft niet perse ‘waar’ te zijn. Het omvat niet alleen wetenschappelijke kennis, maar ook kennis van natuurlijke zaken waarover ‘we’ van alles ‘weten’. Belangrijk is de spreiding van die kennis: hoeveel mensen kunnen weten wat er geweten kan worden?

De 8-kennis is het samenspel van alle geschikte technieken in de maatschappij waaronder de set instructies hoe we producten en diensten maken. Deze 8-kennis is gebaseerd op voorgaande S-kennis van de natuur. Ze kan breed en smal zijn. In extreme gevallen is er nog niets bekend over het waarom en hoe van een techniek, maar alleen dat ze werkt. Deze technieken zijn toevallig ontdekt en kunnen soms heel goed werken, maar zullen zelden tot nieuwe verfijningen of toepassingen leiden. Wanneer je niet weet waarom iets werkt, weet je ook niet waarom iets niet werkt – en zullen pogingen tot verbeteringen meestal vruchteloos blijven.

Deze indeling en verbanden zijn van belang bij de bestudering van de ontwikkelingen tijdens de Industriële revolutie. Niet de vroege uitvindingen rond 1760 en 1770 waren het belangrijkste, maar hun doorontwikkelingen na 1820, waarbij de 8-set interakteerde met de S-set. Deze werden bevorderd door de open uitwisseling van kennis in de maatschappij tijdens de verlichting. Aan de industriële revolutie ging in de jaren 1720-1780 een ‘kennis-revolutie’  vooraf: er was sprake van een vergaande interactie tussen de ‘savans’ en de ‘fabricans’ (vrij naar Mokyr, 1999). Wie zich verdiept in de onstaansgeschiedenis van allerlei uitvindingen komt al snel tot het inzicht dat zij veelal het resultaat zijn van langdurige stapje-voor-stapje processen, op basis van een S-set, waaraan een reeks ‘mede-uitvinders’ hun successievelijke bijdragen leverden.

Ik heb aantekeningen bijgehouden van alle ontdekkingen en uitvindingen, die ik in de vakiteratuur tegenkwam, en die in mijn ogen een relevante bijdrage leverden aan de technische ontwikkelingen in de industriële revolutie. Zij zijn samen gebracht in de overzichten van de 17e tot en met het begin van de 20e eeuw. Bij elke vermelding is de ontdekker/uitvinder vermeld. Deze overzichten pretenderen niet om volledig te zijn, maar slechts om een indruk te geven van de schier onvoorstelbare omvang, samenhang en verscheidenheid van de ontwikkelingen in deze eeuwen. Elke vermelding is een korte samenvatting van een ontwikkeling, waarbij bedacht moet worden dat, zoals Mokyr schreef, de vinding het gezamenlijke product was van een aantal mede-uitvinders. Het gaat vaak om een doorontwikkeling vanuit een voorgaand stadium, waaraan nieuwe elementen werden toegevoegd, die zorgen voor een meer geavanceerde product- of serviceprestatie.

De overzichten van de 17e en 18e eeuw vertegenwoordigen een aantal ontwikkelingen die gezien kunnen worden als ‘aanloop’ tot de feitelijke industriële revolutie die zich vooral in de 19e eeuw afspeelde.

Veel van de vermelde uitvindingen leidden tot een commerciële toepassing in de vorm van een onderneming. Het gaat vaak over een samenwerking tussen een uitvinder en een ‘entrepreneur’. 

Wordt over twee weken vervolgd in Brandr 7.

Giep Franzen

* eindredactie: Peter van Woensel Kooy, met dank aan Swocc
* ontwerp tabel: Esther Scheide (vrouwtjevanpapier.nl)

De net verschenen MarketingTribune (print editie, MT2) heeft als thema: 'Marketing: back to the basics', waarin uiteraard ook aandacht voor dit nieuwe werk Brandr. Klik hier voor een eigen abonnement en blijf voortaan volledig bij.


Giep Franzen als jonge reclameman in de jaren '70.

* klik op onderstaand 'profiel' van Giep en zie alle reeds gepubliceerde delen van Brandr chronologisch op een rij of raadpleeg de lijst hieronder.

Archief: lees hier alle delen van Brandr terug
Brandr 1: De introductie van een merkkroniek
Brandr 2: Merken gedefinieerd
Brandr 3: De geschiedenis van merken
Brandr 4: Het ontstaan van massaproductie en massaconsumptie
Brandr 5: De invloed van nieuwe energiebronnen