[column] Op mediadieet

Het is opvallend dat zowel de koning bij de troonrede van 2021 als de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid waarschuwen voor polarisatie in Nederland. Polarisatie gaat niet zozeer over de mate waarin meningen en posities tegengesteld zijn, maar meer over hoe je denkt over de ander met die andere mening (Eelco Harteveld, UVA). Zo is de polarisatie in Amerika tussen Democraten en Republikeinen toegenomen, doordat ze elkaar steeds meer zijn gaan wantrouwen en ze steeds meer een hekel aan elkaar krijgen, terwijl hun opvattingen helemaal niet echt verder uit elkaar zijn gaan lopen. Polarisatie wordt heftiger als scheidslijnen elkaar overlappen, wanneer politieke scheidslijnen bijvoorbeeld samenvallen met regio, opleiding of beroep. Hierdoor komen niet alleen meningen tegenover elkaar te staan, maar ook min of meer homogene bevolkingsgroepen.

Mensen met een open geest
Een sterke democratie is in staat om grote maatschappelijke problemen op te lossen. Tegengestelde belangen en meningen worden door middel van dialoog en onderhandeling overbrugd en compromissen worden gevonden. Noem het polderen. Maar problemen zoals negatief campagnevoeren en verdeeldheid zaaiende vormen van identiteitspolitiek, gooien zand in de democratische motor. Zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau het verwoordt: als de polarisatie tussen groepen toeneemt, we over feiten blijven discussiëren en hierdoor niet langer met elkaar door één deur kunnen, dan ondermijnt dat de werking van de democratie. Vaak wordt daarbij geleund op het feit dat je in een democratie moet kunnen zeggen wat je wilt en wat je denkt. Maar een democratie heeft meer nodig dan vrijheid van meningsuiting, vrije verkiezingen en respectering van grondrechten, om succesvol te zijn. Democratie heeft vooral mensen nodig met een open geest.

Human spirit
Democratie heeft de human spirit nodig. Olaf Stapledon definieerde de human spirit als bestaande uit intelligentie, creativiteit en liefde. In zijn roman Last and First Men (1930) beschrijft hij vanuit de toekomst hoe mensen uiteindelijk in staat waren om de grootste barrières en conflicten te overwinnen door de human spirit. Zijn boek is een bijzondere mix van science fiction en filosofie. ‘Het enige redelijke doel van het sociale leven was het scheppen van een wereld van ontwaakte, gevoelige, intelligente en wederzijds begripvolle persoonlijkheden, verenigd met het gemeenschappelijke doel het universum te verkennen en de vele mogelijkheden van de menselijke geest te ontwikkelen.’

Gezond eten
Intelligentie, creativiteit en liefde. Nadenken, in staat zijn om verrassende combinaties te maken en oog voor behoeftes en vrees van de ander te hebben. Die menselijke geest wordt gevoed door meerdere invalshoeken te krijgen op een probleem, ook die perspectieven die je eigenlijk minder welgevallig zijn, door reflectie op wat je leest, ziet, hoort en door altijd begrip en waardering voor de ander blijven houden.
Hier doet zich de vergelijking op met gezond eten. (1) Consumeer gevarieerd. Neem verschillende bronnen en informatie op. Doorbreek de informatiebubbel en kijk verder wat er allemaal is. Veroordeel de ander niet, maar probeer te begrijpen hoe diegene tot zijn standpunt komt. (2) Matig je eten van die dingen die je lekker vindt. Pas op voor informatie obesitas. Stop met het consumeren van alleen die informatie die jouw mening ondersteunt. Het is als suiker. Het blijft lekker, maar te veel is ongezond. Je wordt minder beweeglijk. (3) Wees je bewust van je eetgewoonten. Waar haal je je informatie vandaan? En wat en wie lees of kijk je nu het meest? Waarom zou diegene dit publiceren? Hoe komt het tot stand? Pas daarbij op voor een overmaat aan junk-informatie. Ook informatie dient gezond geconsumeerd te worden. Verander je relatie met informatie en creëer als resultaat een gezondere levensstijl. Je zult beter met andersdenkenden om kunnen gaan en een sterkere burger in onze democratie zijn.
Voor mij is het duidelijk: we moeten op een mediadieet. De human spirit moet op de juiste manier gevoed worden, om de problemen in onze maatschappij en wereld aan te kunnen. Er is een enorm aanbod aan dieetboeken en gezond eten-boeken in Nederland. Er staan steevast enkele exemplaren in de boeken top-100. Laten we ons net zo druk maken om wat we aan media en informatie consumeren als dat we doen als het gaat om ons eten.

Deze bijdrage is geschreven door Daan de Raaf, zelfstandig strateeg, en verscheen eerder in MarketingTribune 16/17, 2022.