[column] Koning Tompouce

Tussen het nieuws over de oorlogen in Oekraïne en Gaza door wist de NOS ons op 10 april 2025 het verontrustende nieuws te melden, dat de verkoop van chocoladepaaseitjes dit jaar duidelijk stagneerde. Ook al begint de verkoop al een paar weken nadat de kerstversiering uit de supermarkten is verdwenen, zoals ook al de pepernoten in augustus – en soms al in juli – in de supermarkt liggen, bleven de paaseitjes dit jaar langer dan normaal in de schappen liggen. Vijf dagen later meldde het Algemeen Dagblad, dat vier op de tien Nederlanders dit jaar minder chocoladepaaseitjes kopen. Reden: men vindt ze te duur. En dat geldt dan vooral voor consumenten onder de 50 jaar, die afzien van de aankoop van paaseitjes, waarvan de gemiddelde kiloprijs inmiddels met ongeveer 50 procent is gestegen. Dat heeft alles te maken met de cacaoprijzen, die in 2024 tot recordhoogte zijn gestegen, vooral als gevolg van, door zware regenval veroorzaakte, zwakke oogsten in de voornaamste cacaoproductielanden Ghana en Ivoorkust. De hoge cacaoprijs heeft er uiteindelijk toe geleid, dat de verkoopcijfers van chocoladepaaseitjes in 2025 met 40% zijn gedaald in vergelijking met dezelfde periode in 2024. De eitjes zelf werden zo’n 30 procent duurder ten opzichte van vorig jaar.

Tom Pouce
Gaat het met de chocoladepaaseitjes dus wat minder (dit gold overigens vorig jaar ook al voor de chocoladekruidnoten), met de chocoladeloze tompoucen gaat het daarentegen in 2025 crescendo. Inmiddels bestaat dit banketbakkersfenomeen al zo’n 375 jaar. Twee plakjes bladerdeeg, waarvan de bovenste is voorzien van een laagje glazuur en daartussen een flinke laag banketbakkersroom. In Frankrijk bedacht als ‘millefieulle’ – vertaald naar: duizend laagjes’ – en in 1858 door een Amsterdamse banketbakker in Nederland geïntroduceerd. Het baksteenvormige gebakje van (bijna altijd) het formaat vier bij tien centimeter is – vermoedelijk – vernoemd naar een circusartiest: Admiraal Tom Pouce. Dit was de artiestennaam van Jan Hannema, een Friese kermis- en circusartiest, die met een lengte van amper 73 cm midden negentiende eeuw als ‘De kleinste heer van Europa’ furore maakte. Hoe de overdracht van de naam Tom Pouce naar de ons zo bekende tompouce (of op z’n Nederlands: tompoes) is verlopen is niet bekend. Wel behoort het inmiddels tot de meest populaire Nederlandse gebakjes. Zeker toen de Hema met de verkoop ervan begon en het daarmee een wat ‘volks’ en veel gegeten gebakje werd. Vergelijkbaar met de moorkop, die ook nooit op Nederlandse verjaardagen mag ontbreken. Opmerkelijk genoeg startte de Hema in 1932 met de verkoop van tompoucen en gaat de geschiedenis van het woord moorkop terug naar 1937. In dat jaar wordt ‘moorkop’ voor het eerst schriftelijk als gebakje vastgelegd.

Koningsgebak
Van de tompouce worden er in ons land jaarlijks miljoenen verkocht. Alleen al bij de Hema zo’n 45.000 per dag en met Koningsdag minstens 22 keer zo veel. Opmerkelijk is, dat de tompouce, in Nederland van oudsher voorzien is van een roze glazuurlaag, maar dat die ter gelegenheid van Koningsdag (vroeger: Koninginnedag) voorzien is van een oranje kleur. Voor de oorsprong daarvan moeten we terug naar 27 april 1967, de geboortedag van prins Willem Alexander. Naast beschuit met blauwe en witte muisjes vierde de koninklijke familie diens geboorte met oranje tompoucen, wat vanaf dat moment beschouwd mag worden als: koningsgebak. Na Prins Pils mag Willem Alexander zich dus met recht Koning Tompouce noemen. 

Charles Borremans
marketing- en retailstrateeg

foto: Wikicommons credits ziehier 'Tompouce'