[column] Borremans' visie: Woede!

Hij schreef ze in de periode 1939 tot en met 1980. Het maakte hem tot een van de populairste romanciers uit zijn tijd met een groot oeuvre, dat in 1936 optimistisch lijkt te beginnen met zijn boek: ‘De gestroomlijnde wereld’. Het in 1970 verschijnende boek ‘Bezeten wereld’ heeft al een pessimistischer titel, terwijl de titel van het boek dat drie jaar later van zijn hand verschijnt en als titel heeft ‘Hoe schreed de beschaving voort?’ ons achter lijkt te laten met een onzeker makend open eind. Geheel passend bij de tijd van de oliecrisis in 1973.

Bezeten

De titel van het boek van Leonhard Huizinga uit 1970 is ook de titel van de zesdelige televisiedocumentaireserie, die vanaf augustus van dit jaar te zien was bij de NTR. ‘Een bezeten wereld. Nederland tussen de oorlogen’, gepresenteerd door Hans Goedkoop, gaat volgens de NTR-website ‘over het turbulente leven in de jaren 20 en toenemende angst voor ontsporing in de jaren 30’. Of de NTR in de afgelopen maanden de serie met opzet heeft uitgezonden, weet ik niet, maar ik kan me indenken dat er sprake is van enige overeenkomst met ons huidige tijdsgewricht. Alleen al de afleveringen met als titel ‘Vreemdelingen’ en ‘Houvast’ wijzen nadrukkelijk in die richting.

Woedend

‘Een bezeten wereld’ gaat over maatschappelijke veranderingen. Over een wereld op drift, waar het heden niet meer op het (recente) verleden lijkt en de toekomst ongewis is. Leven in onzekerheid zonder verlamd te worden door aarzeling. Het klinkt optimistisch, maar is voor velen eerder utopisch. Verandering leidt in veel gevallen en bij velen juist wél tot aarzeling of – erger – tot chaos. In alle geledingen van onze ‘samen’leving doet de verandering meer dan ooit pijn met alle bijbehorende excessen van dien. Of het nou gaat om de verandering van het klimaat, CO2-uitstoot, stikstof, PFAS of de discussie rondom roetveeg- of zwarte Pieten. Iedereen lijkt in elke ‘discussie’ als door een wesp gestoken. Is woedend of ten diepste beledigd. Ik kom nog uit de tijd dat Mies Bouwman bij de intocht van Sinterklaas door hoofdpiet Piet Römer met ‘Vrouwtje Bouw’ werd aangesproken. De wereld zou nu te klein zijn bij zo’n goedbedoelde bejegening. Ieder ‘debat’ lijkt volledig te verharden. Nee, sterker: verhardt. En iedereen wil naar Den Haag. Het Malieveld als het Circus Maximus van ons kikkerlandje. Boeren, bouwers, leerlingen en onderwijzers. Iedereen is woedend, ten einde raad of is het vol-le-dig zat! De maat is vol!

Opstand

Zélfs onze vakgenoten in de retail komen in opstand! Goed, uiteindelijk werden de winkels niet gesloten voor een dagje modderig Malieveld, maar brancheorganisatie INretail stuurde vorige week namens retail Nederland wél boze brieven en mails richting de Haage gezagsdragers, waarin onder andere werd opgeroepen tot lastenverlichting, minder regels en hogere BTW voor Chinese webwinkels. Er was zelfs al een felle protestcampagne bedacht met een ‘gouden middelvinger’ als centraal symbool van woede, maar die uiting vond INretail uiteindelijk toch te ongepast. Onbetamelijk of niet, de boosheid was en is er niet minder om. Boosheid, die ook weer ontstond omdat Lidl had gemeend het fraaie magazine met Delicieux-producten te voorzien van de titel ‘Feest in ’t land’. Tsja, ‘feest’ had natuurlijk ‘kerst’ moeten zijn volgens vele beledigden. Lidl had dat – volgens hen – natuurlijk gedaan, omdat die andersgelovigen zich dan weer beledigd zouden voelen. En zo draaien we maar rond in boze cirkeltjes. We kopen er weinig voor…