Sovjet design in Kunsthal Rotterdam

Tot aan de jaren vijftig is de consumptiecultuur het communisme vreemd. In 1959 komt daar verandering in als een tentoonstelling in Moskou de ‘American way of living’* presenteert. Tussen de overvloed aan goederen van de kapitalistische markt vindt het gedenkwaardige keukendebat tussen partijleider Chroetsjov en president Nixon plaats en wordt de wapenwedloop ter plekke uitgebreid met een concurrentiestrijd om welvaart. Meer dan 360 objecten laten de beste voorbeelden van Sovjet design zien, van charmante retroproducten en grafische ontwerpen tot prototypes die staan voor een systematische, functionele en sociale ontwerpbenadering.

Robuust en duurzaam

In het naoorlogse Rusland staat het moderniseren van de industriële productie centraal. Een voormalige buskruitfabriek wordt marktleider van de wereldberoemde Nevalyashka roly-poly poppen, chemische laboratoria maken democratische parfum - voor elke vrouw verkrijgbaar – en stofzuigers weerspiegelen in hun ontwerp de technologische hoogstandjes van de ruimtevaart. In de begintijd wordt westers design gekopieerd zoals Franse radio’s en Italiaanse scooters, maar vanaf 1964 ontstaat een onmiskenbaar Sovjet vocabulaire; robuust, duurzaam en constructivistisch geïnspireerd. Een rijke schakering aan producten op het gebied van de auto, jeugd, sport, ruimtevaart, het huishouden, mode en muziek toont het dagelijks leven in een tijd dat materiële welvaart nog in de kinderschoenen staat.

Design als cultuurpolitiek

Design, of technische esthetiek zoals dat in de Sovjet Unie heet, wordt in de jaren zestig cultuurpolitiek. In 1964 wordt het VNIITE – Onderzoeksinstituut voor Technische Esthetiek van alle Unies – opgericht om ’verantwoord vormgegeven gebruiksgoed’ te ontwikkelen en de kwaliteit van industriële producten te bewaken met een keurmerk. VNIITE onderzoekt producten op hun gebruikswaarde en stelt tot doel te ontwerpen vanuit de elementaire behoeften van de mens. Dit grootste en onbekendste designinstituut ter wereld sluit in 2013 zijn deuren. De technische esthetiek is zowel buiten als binnen de Sovjet Unie zelf verborgen gebleven.

Na de val van het communisme en het plotselinge kapitalisme dat in de vroege jaren negentig volgt, schakelen de Russen onmiddellijk over op ’de beter veronderstelde’ Westerse merkartikelen. Veel van de producten in de tentoonstelling worden niet meer gemaakt; toch worden een decennium later al weer Raketa horloges verkocht.

De tentoonstelling is een samenwerking tussen het Moscow Design Museum en de Kunsthal Rotterdam en is geopend van dinsdag t/m zaterdag 10.00 - 17.00 uur en op zon- en feestdagen 11.00 - 17.00 uur. Voor info bel info 010-4400301 of kijk op www.kunsthal.nl.

*tentoonstelling in Moskou heet American National Exhibition

Nevalyashka, roly poly muziekpoppen, 1970
© courtesy Moscow Design Museum

‘Zvezda’, luxe radio, 1954 (kopie naar Frans toestel SNR Excelsior-52)
© courtesy Moscow Design Museum

Stofzuiger ‘Raketa’, 1964
© courtesy Moscow Design Museum