[column] Dansen op een vulkaan

‘Godsdienst is opium van het volk’. Met deze woorden vatte Karl Marx in 1844 de communistische overtuiging samen, dat godsdienst een soort drug is, waarmee het volk wordt belemmerd om logisch na te denken en daarmee helpt de arbeidersklasse dom te houden. Vervang het woord ‘godsdienst’ door ‘voetbal’ en je belandt in het Argentinië van Messi. Een land aan de rand van de afgrond. Verwikkeld in een diepe financiële crisis, met een gigantische schuld bij het IMF en een torenhoge inflatie. Een door en door corrupt land. Bestuurd door een kliek van frauderende politici en met een president, die tijdens de coronapandemie het land strenge lockdowns oplegde, maar er zelf totaal niet naar leefde. Dat beklagenswaardige land is nu wereldkampioen voetbal. Niet langer door de ‘hand van God’ van Diego Maradona, maar als Godsgeschenk van Lionel Messi. Het wordt een decembermaand als in een koortsdroom voor de Argentijnen. Dronken van geluk in extase dansend op een vulkaan.

Somberheid
Hoe anders is dat in ons land, waar somberheid domineert. Volgens een artikel uit de Volkskrant van september van dit jaar zijn Nederlandse burgers tobberig over de Nederlandse politiek, de manier van samenleven, de groeiende inkomensverschillen en de wooncrisis. Nu, drie maanden later, is de stemming niet veel anders: de helft van de burgers heeft geen of weinig vertrouwen in de politiek. De druk op de portemonnee is groot en Poetin’s oorlog en de strijd tegen de verandering van het klimaat nopen tot draconische energiemaatregelen, waarvan iedereen vreest dat die grote gevolgen zullen hebben op ons leven in de komende jaren. Kortom, het belooft allemaal weinig goeds. En met zo’n gevoel zitten we straks aan de kersttafel. De tafel, die in bijna alle kerst-tv-commercials het gelukkige eindbeeld is.

Narigheid
‘Voor mijn ouders is het album met de plaatjes, die zo vals getuigen van een blijde jeugd’. Op de een of andere manier moet ik bij het eindshot van die kerstcommercials denken aan deze twee zinnen uit het ‘Testament’, het uit 1966 daterende lied van Boudewijn de Groot. Aan het mooie plaatje aan tafel gaat in de kerstcommercials anno 2022 een hoop narigheid vooraf. Van stakkerig gedoe rond een sneeuwpop bij Jumbo, een opstandige zoon bij Plus, de vermeende ongewenstheid van een vriend bij Lidl tot en met een aaneenschakeling van malheur bij Aldi, alle commercials kennen in hun aanloop naar dat gelukkige eindshot een meelijwekkende opmaat. Behalve bij Albert Heijn, maar die kerstcommercial speelt af zich in een soort droom van hoofdpersoontje Robin. En we weten allemaal: dromen zijn bedrog.

Vrolijkheid
Reclame heet een spiegel van de tijd te zijn. En het loont daarom de moeite om tijdens de komende vrije dagen op YouTube nog eens naar wat oude kerstcommercials te kijken. Je ziet de stemming in het land aan je voorbijschuiven. En het moet gezegd: in het recente verleden was er een hoop vrolijkheid te zien. Exemplarisch is de Jumbo-commercial ‘Alles voor een geweldige kerst’ van vier jaar geleden. Wie zien acteur Frank Lammers in kersttrui goed gemutst door de nepsneeuw huppelen. Op weg naar z’n favoriete supermarkt, waar hij door zoetgevooisd winkelpersoneel wordt toegezongen. Een en al harmonie. En zoals altijd eindigend aan die oergezellige kersttafel. Wij schrijven december 2018. In december 2019 wordt in het Chinese Wuhan het eerste geval van een ‘longontsteking van onbekende oorsprong’ gesignaleerd. Dansen op een vulkaan: het is van alle tijden.

Charles Borremans
strateeg en partner iO Campus

beeld: Marc Szeglat / Unsplash