[column] Een versje als herinnering

Toen ik als student nog regelmatig door de binnenstad van Utrecht slenterde, stond aan de Oudegracht het machtige kantoor van de toen oudste bank van Nederland: Vlaer & Kol (anno 1691). Een majestueus gebouw in neoclassicistische stijl, waarbij vooral de vier reusachtige gietijzeren kariatiden als dragers van het balkon aan de voorkant van de gevel in het oog sprongen. Én springen, want het paleisachtige bouwwerk staat er nog steeds. De naam Vlaer & Kol is inmiddels al decennia van de gevel verdwenen (Vlaer & Kol werd in 1977 overgenomen door ABN Amro) en de Winkel van Sinkel is zowaar weer in het pand gevestigd. Niet als winkel, maar als ‘horecawarenhuis’ met een grand café, bierlokaal, wijnbar, pub en feestkelder.

Winkelpaleis
De historie van het oorspronkelijke warenhuis gaat terug naar het begin van de negentiende eeuw toen uit alle delen van wat nu Duitsland heet, stoffen- en lakenhandelaren naar Nederland trokken. Onder deze handelaren later bekende namen als Johann Peek en Heinrich Cloppenburg, Clemens en August Brenninkmeijer, Gerhard Kreymborg en dus ook Anton Sinkel, die in 1822 een manufacturenwinkel in Amsterdam opende. Dit was het begin van een enorm snelle expansie, eerst in Amsterdam, maar korte tijd later ook in Leeuwarden, Rotterdam, Leiden en in Utrecht, waar in 1839 het winkelpaleis aan de Oudegracht werd geopend. Wat begon als een winkel in kledingstoffen, kousen en hoeden groeide in korte tijd uit tot een compleet modern warenhuis waar, naast textiel en kleding, ook interieurartikelen voor woningen en bedrijven werden verkocht. En zelfs champagne en bepaalde apothekersproducten. Wellicht zijn dit de ‘pillen om te poepen’, die in het versje worden genoemd.

Opmerkelijk
Ook na Anton Sinkels dood in 1848 blijft de winkelketen floreren. Sterker nog, Sinkels opvolgers weten de winkelketen verder in de vaart der volkeren op te stuwen en het assortiment van het warenhuis nog meer uit te breiden. Dit gaat lang goed, totdat de concurrentie het kunstje van Sinkel kopieert en het beter doet. Opkomende grootwinkelbedrijven duwen de warenhuizen van Sinkel successievelijk uit de markt. Zo moet in 1898 de Utrechtse vestiging de deuren sluiten. Het doek valt definitief in 1911 als ook de winkel aan de Nieuwendijk in Amsterdam wordt gesloten. Opmerkelijk genoeg zal in 1936 in deze voormalige hoofdvestiging van het eens beroemde warenhuis een winkel met een geheel nieuw concept worden geopend: de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam. Kende de Winkel van Sinkel al vaste prijzen, de H.E.M.A. ging nog een stap verder door alle spullen, naar Brits voorbeeld, voor lage eenheidsprijzen aan te bieden. In eerste instantie voor 25 en 50 cent.

Parallellen
Het verhaal van Nederlands eerste warenhuis kent vele parallellen met het recente verleden en heden. Zo werd de Winkel van Sinkel door de toenmalige consumenten bewonderd, maar door de kleine winkeliers met de nodige argwaan bekeken. Per slot van rekening waren ze als de dood door dit grote bedrijf te worden weggeconcurreerd. Daarnaast leert het verleden van de Winkel van Sinkel ons, dat niets voor de eeuwigheid is. Dus ook niet in de retail. In een sterk competitieve markt komen nieuwe, innovatieve concepten op en verdwijnt de eens gevestigde orde, die decennialang het winkelstraatbeeld bepaalde. Wat rest is vergetelheid. Het is maar een enkeling gegund over te blijven in herinnering.

Al is het maar in een versje…

Charles Borremans

foto: Door CumulusNL, CC BY-SA 3.0, Wiki commons link [hier]