IM Derk Sauer: Courantier en geloofwaardige Ruslandkenner

In 1989 verhuisde hij na een activistische periode en zeven jaar hoofdredacteurschap bij Nieuwe Revu met zijn jonge gezin naar Moskou, toen nog de hoofdstad van de Sovjet-Unie. Vanuit Nova Media, gelieerd aan de Postcode Loterij, richtten Sauer en zakenpartner Annemarie van Gaal Independent Media op; dat uitgroeide uit tot de grootste uitgeverij van Rusland met titels als Harper’s Bazaar, Cosmo, Playboy en dagblad The Moscow Times. In 2005 kocht uitgever Sanoma het bedrijf voor 142 miljoen euro.

Toenmalig hoofdredacteur Irwin Kraal van NieuwsTribune (de voorganger van MarketingTribune) besloot een redactiedelegatie naar Moskou te sturen om over die 'booming' stad een special te maken. Met fotograaf Suzan van de Roemer mocht ik een week op pad met als opdracht terug te komen met 'minstens tien pagina's goede content en fotografie'. Aldus geschiedde. Uiteraard stonden ook interviews met Van Gaal en Sauer op de planning.

Derk Sauer ontving me in een zeer ruim kantoor waar hij als ceo zetelde op zijn eigen manier: losjes, totaal relaxed en informeel stijlvol gekleed. Ik had intussen begrepen dat de gevreesde Russische Fiod invallen bij bedrijven deed als je niet direct de grofweg bepaalde aanslagen betaalde en dat het linke soep was om direct via winkels je waar te verkopen, omdat de mafia rond plekken met contant geld cirkelde. 'Hoe ga je daarmee om, Derk', vroeg ik. Hij antwoordde dat het dus onverstandig was om je bladen en kranten via kiosken en winkels te verkopen. 'Die verkopen we in grote pakketten via de tussenhandel. De fijnmazige distributie laten we aan anderen over. En wat de bescherming betreft: iedere grote ondernemer moet hier in Moskou zorgen onder de vleugels van een machtige beschermheer te komen. Ja die heb ik ook, een bankier. Die zorgt ervoor dat onze uitgeverij compleet uit de wind gehouden wordt. Een hele zorg minder.'

Later bleek het om Michail Chodorkovski te gaan. In 1996 had Sauer al tien procent van de aandelen in Independent Media aan deze oligarch doorgeschoven, om de bescherming te prolongeren. Het weerhield hem er niet van kritisch over Chodorkovski te blijven schrijven. In de week van ons bezoek werden we later nog uitgenodigd op de prachtige houten datsja van de familie Sauer even buiten Moskou, die vol bleek te hangen met post revolutionaire Communistische kunst waarvan hij verzamelaar was.

Het media-imperium dijde uit maar kreeg te lijden onder de leiding van het nieuwe regime in Rusland. Na de inval in Oekraïne in 2022 verliet Sauer in allerijl Rusland met de medeneming van de redactie van o.a. de (teruggekochte) Moscow Times naar Amsterdam; die gastvrij onthaald werd door DPG Media. Met Sauer verliest DPG Media volgens ceo Erik Roddenhof een man die belangrijk is geweest voor de vrijheid en onafhankelijkheid van de pers in Nederland en Rusland, waar hij het als eigenaar van The Moscow Times opnam tegen de gevestigde orde. Derk was de laatste jaren voorzitter van Stichting Het Nieuwe Parool, die de identiteit van Het Parool bewaakt. In het verleden was hij tevens commissaris bij Het Parool. 

Erik Roddenhof: 'Derk is gedurende zijn leven van onschatbare waarde geweest voor de journalistiek in zowel Nederland als Rusland. Hij was voorvechter van een vrije, onafhankelijke pers en daarin hebben Derk Sauer en DPG Media elkaar gevonden en altijd gesteund, ook toen het voor hem onmogelijk werd in Rusland nog te werken en hij moest uitwijken naar Nederland. De moed en het uithoudingsvermogen waarmee hij aan The Moscow Times heeft gewerkt, is ongezien. In Nederland is hij eerst van grote betekenis geweest voor Het Parool, de bakermat van DPG Media in Nederland, en later voor ons bedrijf als geheel. Wij gaan zijn onuitputtelijke energie, zijn stuwende kracht en zijn gulle lach missen. Ons medeleven gaat uit naar Ellen en zijn drie jongens.'

In Het Parool heeft zijn column 30 jaar ondoorbroken gestaan. Deze maakte hem voor veel lezers een 'geloofwaardig Ruslandkenner', waarbij zijn netwerk in Moskou onder de notabelen en oligarchen voor unieke achtergrondinformatie zorgde. Bijzonder is dat Sauer in de tussentijd ook de NRC kocht (intussen eigendom Mediahuis, red.) en in de lucht hield. Hij was tussen 2010 en 2015 president-commissaris van NRC en daarnaast tien jaar lang voorzitter van het documentairefestival IDFA. 

In januari 2025 begon Sauer nog met een Russische muziekjournalist een muzieklabel voor musici die niet meer in hun eigen land mogen optreden. Sauer wordt 'een ware strijder voor de persvrijheid' in Het Parool genoemd. 'Zijn columns waren altijd raak en relevant, vooral sinds de oorlog in Oekraïne.'
Hij laat zijn vrouw Ellen en drie zoons achter: Tom, Pjotr en Berend. Lees [hier] de afscheidscolumn van Pjotr Sauer aan zijn vader.

Foto: NOS Journaal

Hieronder een bloemlezing uit de reacties op de socials en online.