[column] Laat de consument weer burger worden

Mínder consument en méér burger worden: wat betekent dat? Vooral, in mijn ogen, dat we leren ons teweer te stellen tegen de mythologie die bedrijfsleven en politiek pakweg een halve eeuw lang over ons heen hebben uitgestrooid. Het gaat met name om de mythe dat materiële groei een natuurwet is, iets dat per definitie goed is. Nee, er bestaat géén eeuwige groei. Nee, het is níet belangrijk dat we almaar meer spullen om ons heen verzamelen en nee, een telkens welvarender bestaan maakt ons níet gelukkiger.

Het laatste dat ik bepleit is het opgeven van alle verworvenheden die ons de laatste halve eeuw zijn toegevallen. Maar het wordt tijd om het niet langer ‘normaal’ te vinden dat we voor een paar tientjes de wereld over kunnen vliegen, dat zoiets als innovatie op miraculeuze wijze ooit al onze ecologische en maatschappelijke problemen zal oplossen of dat we in koopjeshallen allerlei rommel inslaan die na een paar keer kapot is – het afval van morgen, zoals een auteur dat treffend omschreef die ik voor mijn boek sprak.

Wie bereid is om te denken in termen van ‘minder, maar beter’ voelt al snel de bevrijding van het loodzware juk van ‘meer, meer, meer’. Dat juk geselt ons net zo goed tijdens het kopen van modieuze kledingstukken die elders op de wereld tegen hongerloontjes in elkaar zijn geknutseld en van elektronica die zo is ontworpen dat ‘ie na een jaar of drie moet worden vervangen, alsook via allerlei mentale druk: dan veroorzaakt dat juk bijvoorbeeld onze collectieve, onzalige rat race naar meer salaris, meer status en meer welvaart en het ondergaan van 24/7 pushberichten, mailberichten en notificaties op onze telefoontjes.

Wie durft te breken met die waanzinnige, verslavende en murw beukende gekte, opent een deur naar een nieuw bestaan – als burger.

Wat wil dat zeggen?

Burgerschap behelst allerlei ándere waarden. Dan gaat het ineens om verdraagzaamheid, verbinding, solidariteit en vrijheid. Niet langer ‘ik’ maar ‘wij’ staat centraal, niet langer de angst om een of andere boot te missen maar nieuwsgierigheid naar de ander, de behoefte om te leren van elkaars ervaringen en inzichten en van bescheidenheid die ons als menselijk soort goed past jegens de ontzagwekkende natuur om ons heen – natuur die ons hoe dan ook altijd de baas zal blijven.

Tien tegen een dat we, gewapend met díe waarden, een ander politiek landschap kunnen oproepen waarin we zélf een actieve rol kunnen en willen spelen, dat we ons dan ook anders gaan verhouden ten opzichte van multinationals en hun lobbyorganisaties, de schadelijke effecten van mode, voeding en vervoer op onze planeet en uiteindelijk andere besluitvorming anders gaan waarderen en onszelf langzaam maar zeker een andere wereld scheppen. Een betere wereld, daarvan ben ik overtuigd.

Op basisscholen zou burgerschap net als mediawijsheid een kernvak moeten zijn. Zodat telkens nieuwe generaties opgroeien met opnieuw ontdekte menselijke waarden als fundament onder het aangaan van nieuw gedrag.

Pas wanneer we onszelf als burgers gaan gedragen zal het ons lukken om met nieuwe energie bij te dragen aan de maatschappelijke, economische en politieke verandering die zo enorm gewenst is, noodzakelijk zelfs.  

Onno Aerden
Presenter, Communication Strategist, Writer

credit foto: Jelmer de Haas

Het boek ‘De bevrijdende rijkdom van goed genoeg’ verschijnt eind zomer 2023