Betalen bedrijven te veel aan Reprorecht?

Niet vies van enig eigenbelang liet Eerlijk Auteursrecht een onderzoek uitvoeren door I&O Research bij 128 organisaties. De conclusie van dit onderzoek: gemiddeld laat Stichting Reprorecht organisaties zestig keer meer betalen dan ze zouden moeten betalen. Ruim 80 procent van de onderzochte organisaties en bedrijven zou zelfs helemaal niets hoeven te betalen. 

Stichting Reprorecht stuurt iedere organisatie in Nederland facturen voor het opslaan, kopiëren en printen uit een boek, krant of tijdschrift. Hierover zijn afspraken gemaakt door organisaties zoals de Mediafederatie (voorheen NUV), de Auteursbond en Stichting Lira, om het Auteursrecht te laten landen bij degenen die daar recht op hebben. Het is niet nieuw dat bedrijven hierover klagen.

Misleidend of eerlijk?

'Misleidend', zo omschrijft Eerlijk Auteursrecht de aanpak van Stichting Reprorecht die juist moet bijdragen aan een eerlijke uitoefening van de Auteurswet. Uit het onderzoek van I&O Research zou blijken dat het soort kopieën en prints dat Stichting Reprorecht in rekening brengt, niet of nauwelijks nog wordt gemaakt. Stichting Reprorecht incasseert jaarlijks ongeveer twintig miljoen euro. Volgens Eerlijk Auteursrecht heeft Stichting Reprorecht maximaal recht op een fractie daarvan: 300.000 euro per jaar.

In maart van dit jaar heeft een groep organisaties en bedrijven ‘ReproClaim’ opgericht, meet Eerlijk Auteursrecht als aanjager. Deze bijna honderd organisaties willen hun onterecht betaalde gelden terugvorderen. Elke organisatie in Nederland kan zich hier nog bij aansluiten. Niet alleen stellen ze te zijn misleid, ze hebben ook de kopieën die door Stichting Reprorecht in rekening zijn gebracht, nooit gemaakt. De resultaten van de analyse van I&O Research ondersteunen de claim van de organisaties.

'Meta-analyse' over kopietjes

Zowel Eerlijk Auteursrecht als I&O Research heeft veelvuldig onderzoek verricht naar het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal bij Nederlandse organisaties. De resultaten van deze onderzoeken zijn samengevoegd en geanalyseerd in een meta-analyse. In totaal heeft I&O Research de data gebruikt van bijna 3.000 werknemers, werkzaam bij 128 verschillende organisaties, die gedurende een volledige werkweek hun kopieer- en printgedrag hebben geregistreerd. 

Gemiddeld is voor maar 0,06 procent van alle gemaakte prints en kopieën toestemming nodig (een vergoeding verschuldigd). Voor het overgrote merendeel van de informatie die opgeslagen, geprint en gekopieerd wordt binnen organisaties, gemiddeld 99,94 procent, is geen aanvullende toestemming nodig. Kopiëren uit boeken, kranten of tijdschriften met het kopieerapparaat, het enige waarvoor Stichting Reprorecht een wettelijk mandaat heeft, komt verhoudingsgewijs nauwelijks nog voor. Daarnaast hebben veel organisaties vaak rechtstreeks afspraken gemaakt met uitgevers.

'Voor een kopie hoeft niet dubbel betaald te worden', vindt Eerlijk Auteursrecht. 'In het digitale tijdperk is bovendien veel content simpelweg permanent online en vrij beschikbaar. De noodzaak tot opslaan, kopiëren of printen uit een boek, krant of tijdschrift is er nauwelijks nog.'

Stichting Reprorecht: 'Conclusies onderzoek zijn ongegrond'

Een reactie van Stichting Reprorecht op het onderzoek kon natuurlijk niet uitblijven. De stichting 'neemt afstand van de uitkomsten' die I&O Research rapporteert. 'De conclusies uit dit onderzoek zijn ongegrond en niet wetenschappelijk verantwoord. Dit baseren wij op het oordeel van twee gerenommeerde onderzoekspartijen. We betreuren het zeer als hierover onrust ontstaat en organisaties op het verkeerde been worden gezet.'

Het onderzoek is niet wetenschappelijk verantwoord en ook niet onafhankelijk, claimt Stichting Reprorecht. 'I&O baseert zijn conclusies op een voorselectie van bedrijven die het oneens zijn met de factuur van Stichting Reprorecht en die dus gemotiveerd zijn om de factuur aan te vechten. Er is geen sprake van een representatieve steekproef, wat een vereiste is voor wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Ook zijn binnen de bedrijven die aan het onderzoek hebben meegewerkt de medewerkers niet willekeurig geselecteerd: ze zijn aangewezen door het bedrijf zelf. Verder was de steekproef van het aantal medewerkers te laag en was de onderzoeksinstructie sturend. Dit alles zorgt voor een sterke vertekening van de resultaten en voor onjuiste conclusies.'

De reprorechtregeling is bedoeld om het delen van informatie binnen bedrijven eenvoudig en eerlijk te regelen, stelt Stichting Reprorecht. Vertegenwoordigers van het bedrijfsleven hebben aangegeven dat het niet wenselijk is dat bedrijven alle kopieën, scans en dergelijke van iedere medewerker moeten bijhouden, vanwege de administratieve rompslomp die dat zou geven. Daarom is gekozen voor een jaarlijkse vergoeding die past bij het hergebruik in bedrijven in verschillende branches en van verschillende grootte. De reprorechtregeling en de tarieven zijn bepaald in overleg met VNO-NCW en MKB Nederland, het Ministerie van Justitie & Veiligheid, uitgevers en makers van publicaties, na uitgebreid gezamenlijk en onafhankelijk marktonderzoek.

Daarover is Stichting Reprorecht zeker aanspreekbaar: 'Organisaties die veel minder of veel meer publicaties kopiëren dan vergelijkbare bedrijven, kunnen een regeling op maat treffen. Dit communiceren we via diverse kanalen.'

Stichting Reprorecht zorgt met de reprorechtregeling naar eigen zeggen 'dat bedrijven voor een passend bedrag waardevolle informatie kunnen delen en dat de vergoeding terechtkomt bij de makers. Dit draagt bij aan de kennis en prestatie van organisaties, brengt de creatieve sector tot bloei en versterkt de Nederlandse kenniseconomie.'