[column] Het belang van genderneutrale taal

Google genereert inmiddels vertalingen waarmee zowel een man als vrouw kan worden aangeduid, maar daarmee zijn we er nog niet. Zo zijn er ook vertalingen nodig voor personen die zich niet als een specifiek gender identificeren.

Zoveel mogelijk mensen insluiten
Als een cultuur verandert, kan de taal niet achterblijven. Je wilt immers zoveel mogelijk mensen aanspreken en niemand buitensluiten. Echter is het in de ene taal makkelijker om met de tijd mee te gaan, dan in de andere taal.
In het Nederlands ligt één van de grootste uitdagingen bij het persoonlijke voornaamwoord. Je kan naar iemand verwijzen als hij of zij, maar wat als de persoon over wie je het hebt zich noch als man, noch als vrouw identificeert?

Genderneutrale taal nog geen gemeengoed
Genderneutraal taalgebruik is het overkoepelende begrip voor alle vormen van niet-seksistisch, inclusief en gendergelijk taalgebruik. Het zal je niet ontgaan zijn dat dit in de Nederlandse taal nog geen gemeengoed is, hoewel er sinds de jaren tachtig al naar gestreefd wordt. Op veel plekken wordt nog steeds systematisch niet-genderneutrale taal gebruikt. Hoog tijd dus voor genderneutrale alternatieven.

Inclusieve woorden kiezen
Genderneutrale persoonlijke voornaamwoorden zoals ‘die’, ‘hen’ en ‘hun’ zijn kanshebbers op het gebied van inclusief taalgebruik, maar deze zijn nog niet ingeburgerd. Een tekst kan ook genderneutraler en inclusiever worden door te kiezen voor algemene termen of door zinnen om te vormen . Door de je-vorm te gebruiken, in meervoud te schrijven of de lezer aan te spreken, kan al een grote slag geslagen worden.

Voorbeelden in de praktijk
Gelukkig zien we als vertaalbureau dat er al bewuster met inclusief taalgebruik wordt omgegaan. Zo hebben ze bij de NS bijvoorbeeld, ervoor gekozen om mensen aan te spreken met ‘Beste reizigers’ in plaats van met ‘Dames en heren’. Ook de Belastingdienst is afgestapt van ‘Meneer en mevrouw’ bij de adressering van de blauwe envelop en op scholen wordt er veelal niet meer gesproken over ‘jongens en meisjes’, maar over ‘kinderen’. Is er (nog) geen genderneutraal alternatief? Dan kan vooraf een opmerking geplaatst worden dat de tekst genderneutraal bedoeld is.

Tot slot nog een raadseltje
Een man en zijn zoon krijgen een ernstig auto-ongeluk. De vader overlijdt ter plekke. De zoon wordt naar het ziekenhuis gebracht, rechtstreeks de operatiekamer in. De chirurg kijkt naar de jongen en zegt: 'Ik kan deze jongen niet opereren, hij is mijn zoon!' – Hoe kan dit?

Je voelt ‘m misschien al aankomen, dat de chirurg in dit verhaal een vrouw is. Toch kost het veel mensen nog steeds moeite om dat te beseffen. Dit raadseltje illustreert precies het probleem met alleen de ‘mannelijke’ variant benoemen. We kunnen wel dénken dat lezers snappen dat een chirurg ook een vrouw kan zijn, maar zo werkt het niet in ons hoofd.

Vera Nijkamp
Community manager
Vertaalbureau Fairlingo

beeld: Lisa Fotios / Pexels